Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 2025 йил 20 февраль куни «Йўл ҳаракати хавфсизлиги тизимини такомиллаштириш билан боғлиқ» қонунга ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги ҳужжатни имзолади. Мазкур ҳужжат 2025 йил 21 февраль куни кучга кирди.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларининг фото ва видеоматериалларини нотўғри талқин қилинишига олиб келувчи кўринишда тарқатиш, бу эса уларнинг обрўсизланишига сабаб бўлиши мумкинлиги учун жазо белгиловчи ўзгартишлар киритилди.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга киритилиши режалаштирилган янги 195−2-моддага кўра, жамоат хавфсизлигини таъминлаш бўйича хизмат вазифаларини бажараётган ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларининг расм ва видеоларини нотўғри талқин қилинишига олиб келувчи кўринишда ва натижада уларни обрўсизлантиришга сабаб бўлса, шу жумладан, интернетда тарқатиш 20 дан 50 та базавий ҳисоблаш миқдори (7,5 млн — 18,75 млн сўм) гача жарима ёки 10 суткагача маъмурий ҳибс жазосига сабаб бўлади.
Ички ишлар вазирлигидан ташқари, прокуратура, Миллий гвардия ва Божхона қўмитаси ҳам ҳуқуқ-тартибот органлари ҳисобланади.
Қонун қабул қилиниши тарихи
2023—2024 йилларда мазкур ҳужжат жамоатчилик ўртасида кенг муҳокамага сабаб бўлди.
2022 йил март ойида ИИВ Йўл-патруль хизмати ходимларининг фаолиятини акс эттирувчи фото ва видеоларни уларнинг розилигисиз интернетга жойлаштиришни тақиқлашни таклиф қилган эди. Бу таклиф президентнинг ёпиқ қарори асосида билдирилгани айтилган, аммо ушбу чеклов кескин танқидларга учради.
Кейинчалик, матн таҳрирланди ва 2023 йил 28 ноябрь куни Қонунчилик палатаси ҳужжатни деярли бир овоздан маъқуллади. Унда ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларини обрўсизлантириш ёки ҳақорат қилиш мақсадида интернетга жойлаштирилган фото ва видеоматериаллар учун 50 БҲМ (18,75 млн сўм) миқдорида жарима ёки 15 суткагача ҳибс жазоси таклиф қилинган эди.
Қонун Сенатда кечиктирилиб кўриб чиқилди — юқори палата уни 2024 йил февралда эмас, балки августда муҳокама қилди. Сенаторлар ҳужжатни келишув комиссиясига қайта ишлаш учун юборди.
Сенат 2025 йил 24 январда қайта кўриб чиқилган қонунни тасдиқлади. Натижада:
- 50 БҲМ жарима миқдори 20−50 БҲМ диапазонига туширилди;
- Ҳибс муддати 15 кундан 10 кунга қисқартирилди.
Шу билан бирга, фуқаролар ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларини видеога олиши мумкинлиги тасдиқланди.
Сенатор Қутбиддин Бурхонов:
«Энг аввало, фуқароларнинг ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларини фото ва видеога олиб, ушбу материалларни тарқатиш ҳуқуқи сақланиб қолмоқда. Келишув комиссиясида бу ҳуқуқ чекланмаслиги кераклиги ҳақида бир тўхтамга келинди. Яъни, фуқаролар ходимларнинг ҳаракатларини эркин видеога олиб, ижтимоий тармоқларда тарқатиши мумкин. Қонуннинг аввалги таҳриридан фарқли равишда, реал воқеаларни ўзгаришсиз акс эттирган материаллар учун жавобгарлик белгиланмаган».
Унинг сўзларига кўра, янги модда фақатгина ходимларнинг расм ва видеоларини ўзгартирилган ёки нотўғри талқин қилиниши мумкин бўлган шаклда тарқатишни тақиқлайди, бу эса уларни обрўсизлантиришга сабаб бўлиши мумкин. Яъни, ходимларнинг ҳаракатлари, сўзлари ва воқеалар сохта тарзда тақдим қилиниши, видеомонтаж қилинган материаллар тарқатилиши тақиқланади.
Ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларини обрўсизлантириш нима ҳисобланади?
Сенатнинг Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш қўмитаси раиси Абдулҳақим Эшмуродов бу ҳақида шундай изоҳ берган:
«Ижтимоий тармоқларда ходимларни обрўсизлантирувчи ва ҳақорат қилувчи видеолар тарқатиш ҳолатлари кўпаймоқда. Масалан, мен шахсан кўрдим: ҳайдовчи тезликни оширган ва ЙҲХ ходими уни тўхтатган. Бироқ бу видео шундай монтаж қилинганки, гўёки ЙҲХ ходими ҳайдовчини тўхтатиб, сўнг машинасини ювиб, кейин ҳайдовчига ҳаракатни давом эттиришга рухсат берган. Ҳурматли сенаторлар, бу видеони юз минглаб одамлар кўрди. Бу ёшлар ва аҳолида қонунларга бўйсунмаслик кайфиятини шакллантирмайдими? Агар бу ҳодиса ҳақиқатга тўғри келмаса, бундан ташқари, ҳокимиятга нисбатан ишончсизлик уйғотса, бу обрўсизлантириш эмасми?»
Қонуннинг келишув комиссияси томонидан қайта ишланган жараёни ҳақида расмий ахборот берилмаган.
