Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2025 йил 30 апрель куни нодавлат таълим хизматлари соҳасини такомиллаштириш, олий ва профессионал таълим сифатини ошириш бўйича таклифлар тақдимоти билан танишди.
Давлат раҳбари таъкидлаганидек, рақобатбардош кадрлар салоҳиятисиз иқтисодиёт ва инвестиция муҳитини ривожлантириш мумкин эмас. Сўнгги йилларда мамлакатда 71 та хусусий олий ўқув юрти ва 51 та хусусий техникум ташкил этилди, ҳозирги кунда уларда 500 мингга яқин талаба ва ўқувчи таҳсил олмоқда. Натижада олий таълим қамрови 9%дан 42%га ўсди.
Муассасалар сонининг кўпайишига қарамай, уларнинг барчаси ҳам таълимнинг зарур сифатини таъминламаяпти. Шу муносабат билан Президент нодавлат муассасаларида қабул сифатини, ўқув дастурларини, таълим жараёнини ва илмий салоҳиятни ошириш, шунингдек, уларни замонавий меҳнат бозори талабларига мослаштириш зарурлигига эътибор қаратди.
Муҳокама қилинаётган чоралар қаторида икки босқичли лицензиялаш тизимини жорий этиш. Олий таълим, фан ва инновациялар вазири Конгратбой Шарипов «Ўзбекистон 24» телеканалига берган интервьюсида биринчи босқичда олий ўқув юрти ёки техникум белгиланган талабларга жавоб берганидан кейин лицензия олишини тушунтирди.
«Авваллари, масалан, 5000 квадрат метр майдоннинг мавжудлиги лицензия олишга имкон берар эди. Бошқа расмий мезонлар ҳам бор эди. Президент бу талабларни халқаро стандартларни, жумладан, майдон ва ўқитувчиларнинг илмий салоҳияти бўйича меъёрларни ҳисобга олган ҳолда қайта кўриб чиқишга топшириқ берди», — деди у.
«Таълим соҳасидаги лойиҳалар маркази» лойиҳа офиси директори Адҳам Худойқуловнинг маълум қилишича, агар аввал таълим сифати учун тегишли вазирлик ва идоралар жавобгар бўлган бўлса, эндиликда энг яхши халқаро тажриба асосида сифатни назорат қилишнинг шаффоф, холис ва адолатли тизимини жорий этиш режалаштирилган.
Таклиф этилаётган чоралар орасида ўқув дастурларини мажбурий ихтисослаштирилган аккредитациялаш ва таълим сифатини ташқи баҳолаш бўйича мустақил тузилма яратиш ҳам бор. Бундан ташқари, ҳар 5 йилда бир марта (аввал ҳар 4 йилда) тўлиқ давлат аккредитациясини ўтказиш режалаштирилган.
«Энди аккредитация 2 босқичли бўлади. Фаолият бошланганидан ва биринчи битирувчилар чиқарилганидан кейин 5 йил ўтгач, университет комплекс тўлиқ аккредитациясидан ўтиши керак. Таълим сифати, битирувчиларнинг билими ва салоҳияти баҳоланади», — таъкидлади у.
Унинг сўзларига кўра, Президент хусусий олий ўқув юртларида мутахассислар тайёрлашнинг ҳар бир босқичида юқори сифатни таъминлашни талаб қилмоқда.
Ушбу қадамларнинг амалга оширилиши таълим жараёнининг самарадорлигини, ўқув муассасаларининг илмий даражасини ошириши ва Ўзбекистоннинг халқаро рейтинглардаги ўрнини яхшилаши кутилмоқда.
2024 йил июль ойида Олий таълим вазири Ўзбекистонда хусусий олий ўқув юртларини лицензиялаш тўхтатилганини (охирги лицензия 2023 йил октябрь ойида берилган) таълим сифатининг белгиланган талабларга номувофиқлиги билан изоҳлаган эди. У лицензиялаш тартибини такомиллаштириш бўйича лойиҳа ишлаб чиқилаётганини қайд этган.
Ўтган йилнинг охирида хусусий олий ўқув юртлари контракт қийматининг 4% миқдорида йиғим тўлашга мажбур қилинмоқчи бўлишган эди. Ўқитувчилар маошининг бир қисмини «Яшил макон» лойиҳасига йўналтириш режалаштирилган эди. Кейинроқ Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Олий таълим кенгашининг қарори мажбурий кучга эга эмаслигини билдирди.
Иқтисодчи Беҳзод Ҳошимов аввалроқ давлат хусусий олий ўқув юртларининг ишига хавфсизликни таъминлаш доирасидан ташқарига чиқиб аралашмаслиги кераклигини таъкидлаган эди. Унинг фикрича, таълим сифатини талабалар ва уларнинг ота-оналари баҳолаши мумкин ва керак.
«Давлат фақат хавфсизлик масаласида аралашиши керак. Агар олий ўқув юрти биноси хавф туғдирса, буни чеклаш керак. Аммо бундан кейин хавфсизлик давлатнинг жавобгарлик зонаси эмас. У ҳамма нарсани самарали назорат қила олмайди ва сектор ривожланишини секинлаштириб қўйиш хавфи бор», — деди у.
Эксперт, шунингдек, Гарвард университети кичик кутубхонадан бошланганини, ҳозир эса унинг вақф фонди Ўзбекистон бюджетидан ҳам ошиб кетганини эслатиб ўтди.
Таълим сифатини назорат қилишга келсак, бу вазифани ўқиш учун ўз пулларини тўлаётган талабалар ва уларнинг ота-оналари уддалашади, деб ҳисоблайди Ҳошимов.
Унинг фикрича, ёмон олий ўқув юртлари пайдо бўлишининг олдини олишга қаратилган ҳаддан ташқари тартибга солиш потенциал яхши олий ўқув юртларининг пайдо бўлмаслигига олиб келиши мумкин.
Таълим соҳаси эксперти Комил Жалилов ўтган йилнинг октябрь ойида Марказий Осиё университетлари форумига шарҳ берган эди, унда олий таълим сифати, академик эркинликнинг муҳимлиги, «юмшоқ кўникмалар»ни ривожлантириш, сунъий интеллектнинг ўсиб бораётган роли ва олий таълим учун бошқа муаммолар муҳокама қилинган эди.
