2024 йил 24 январда Ўзбекистон Олий Мажлис Сенати йиғилишида Йўл ҳаракати қоидаларини бузганлик учун ҳайдовчиларга жарима баллари ҳисобланадиган тизимни жорий этиш ҳақидаги қонун маъқулланди, деб хабар қилди парламент юқори палатасининг матбуот хизмати. Қонун кучга кириши учун уни Президент имзолаши керак.
Эслатиб ўтамиз, 2024 йил 16 августда қонун Сенат томонидан рад этилиб, қайта ишлаш учун қайтарилган эди.
Сенатнинг Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитаси раиси Қутбиддин Бурхонов йиғилишда маълум қилди, 2024 йилда фото- ва видеокамералар орқали қайд этилган қонунбузарликларнинг 22% бир транспорт воситасида бир ҳайдовчи томонидан 4 мартагача содир этилган, 18% — 5−10 марта, 9,5% — 11−20 марта, 1,3% — 31−40 мартагача. Унинг сўзларига кўра, 0,1% ёки 22 минг ҳайдовчи 100 дан ортиқ қоидабузарлик содир этган.
Сенатор маълум қилишича, 6 декабрь куни Тошкентнинг Янгиҳаёт туманида 19 йиллик ҳайдовчилик тажрибасига эга бўлган 1976 йилда туғилган Mercedes-Benz автомобили ҳайдовчиси катта тезликда ҳаракатланиб, Nexia-2 автомобилининг орқа қисмига бориб урилган. Ҳодиса натижасида бир киши ҳалок бўлган, уч киши оғир жароҳатлар олиб, шифохонага ётқизилган. Бу ҳайдовчининг сўнгги йилларда содир этган қонунбузарликлари текширилганда, у 26 марта ЙҲҚни бузгани аниқланган.
Қонун Йўл ҳаракати қоидаларини бузганлик учун маъмурий жазо қўллаш орқали баллар кўринишида жавобгарлик белгилайди.
Қонуннинг рад этилган таҳририда жарима баллари учун минимал ҳайдовчилик ҳуқуқидан маҳрум қилиш муддатлари белгиланмаган эди. Бу турли суд амалиётини юзага келтириши мумкинлиги таъкидланган.
Амалдаги Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга кўра, минимал муддат 15 кунни ташкил этади. Бироқ, йил давомида камида 12 марта жиддий қонунбузарлик содир этган ҳайдовчига нисбатан бундай муддат қонуннинг мақсадига эришишга тўсқинлик қилиши мумкинлиги қайд этилди.
Қонунни келишув комиссияси кўриб чиққанидан сўнг, қонунбузарлик учун белгиланган баллар белгиланган лимитдан ошганда, ҳайдовчилик ҳуқуқидан маҳрум қилишнинг минимал муддати 6 ойдан кам бўлмаслиги аниқланди.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга кўра, ҳайдовчилик ҳуқуқидан маҳрум қилишнинг максимал муддати 3 йилгача (28-модда).
Балларни қўллаш тартибини ҳукумат тасдиқлайди
Балларнинг миқдори ва қўллаш тартиби Вазирлар Маҳкамасининг алоҳида қарорлари билан белгиланади.
Қонун 2023 йил ноябрда Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинганда, ЙҲҚни бузганлик учун алоҳида жарима баллари 12 ой давомида ҳисобланиши айтилиб, ҳайдовчи 12 балл тўпласа, ҳайдовчилик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши маълум қилинган. Бу сўнгги содир этилган қонунбузарлик учун қўшимча жазо бўлади. Шунингдек, маълум вақт давомида ЙҲҚни бузмаган ҳайдовчилар учун балларни қисқартириш назарда тутилган.
Баллар E-jarimaball тизимида рўйхатдан ўтказилиши таклиф этилган. Ҳайдовчи 8 балл тўплагач, SMS орқали огоҳлантирилади, 12 баллдан ошганда яна бир бор огоҳлантирилади. Масалан, светофорнинг қизил чироғидан ўтиш учун (Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 128−4-моддаси) 2 балл, қоидасиз қувиб ўтиш учун (128−8-модда) 1,5 балл, тезликни ошириш учун (128−3-модда) 0,5 дан 2 баллгача, рухсатсиз тонировка учун 1−2 балл белгиланган ва ҳоказо.
Шунингдек, ҳайдовчилик ҳуқуқидан маҳрум қилиш жазоси тугагандан сўнг, ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш учун қайта имтиҳон топшириш талаб этилиши режалаштирилган эди. Ҳозирда бу қонунга киритилганми ёки ҳукумат қарорида кўрсатиладими — номаълум.
Ҳужжат муҳокамаси вақтида сенатор Анвар Туйчиев, ишончнома асосида бошқарилган автомобиль қоидабузарлик содир этганда жарима баллари кимга ҳисобланишини сўради.
Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати раҳбари ўринбосари Эрали Бозоровнинг маълум қилишича, қонунчиликка кўра, автомобиль ишончномасиз яқин қариндошларга ўтказилиши мумкин.
Суғурта полисида қариндошлар маълумоти кўрсатилиши керак. Қоидабузарлик қайд этилганда, автомобиль эгаси Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматига () мурожаат қилиб, қоидабузарликни ким содир этганини аниқлашни талаб қилиши мумкин. Шу ҳолатда, қоидабузарлик вақтида автомобилни бошқарган ҳайдовчига жарима баллари ўтказиб берилади.
ЙҲХХ бошқа вазирлик ва идоралар билан интеграция қилинган ахборот тизими орқали ишончнома асосида автомобилни бошқарган шахс маълумотларини олиши мумкин.
Бундай ҳолатларда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 17−1-моддаси (маъмурий жавобгарлик махсус автоматлаштирилган фото ва видео қайд этиш воситалари орқали қайд этилган ЙҲҚни бузганлик учун қўлланиладиган модда) қўлланилади.
Хусусан, автомобиль эгалари, уларга тегишли транспорт воситасидан фойдаланган ҳолда содир этилган ва фото- ҳамда видеофиксация тизимлари орқали қайд этилган ЙҲҚ бузилиши учун жавобгарликдан озод этилади. Бунинг учун маъмурий жавобгарликка тортиш тўғрисидаги қарорга шикоят киритиш жараёнида қоидабузарлик содир этилган вақтда автомобилни бошқарган шахс аниқланиши керак.
ЙҲҚни бузиш учун жарима баллари тизимини жорий этишга олиб келган узоқ жараён
Жарима баллари тизимини жорий этиш 2018 йил май ойида қабул қилинган 2018−2022 йилларга мўлжалланган ЙҲҚни таъминлаш концепциясида назарда тутилган эди. Бу ҳақидаги ҳужжат лойиҳасини 2019 йилда ишлаб чиқиш режалаштирилган эди.
Президентнинг 2022 йилдаги қарорига кўра, жарима баллари тизими 2022 йил 1 декабрдан жорий этилиши керак эди. Ўша йил ноябрь ойида ЙҲХХ тизимни тест режимида ишга тушириши ҳақида маълум қилинганди. Ўшанда қонун лойиҳаси қайта кўриб чиқиш жараёнида эканлиги таъкидланган.
2023 йил ноябрда Қонунчилик палатаси жарима баллари тизимини жорий этиш учун зарур бўлган қонунни қабул қилган. 2024 йил августда Сенат уни қайта ишлаш учун қайтарган.