Ўзбекистонда фуқароларнинг тасвирга бўлган ҳуқуқларини ҳимоя қилишни кучайтириш учун қонун қабул қилиш таклиф этилмоқда. Адлия вазирлиги мазкур қонун лойиҳасини жамоатчилик муҳокамаси учун эълон қилди.
Президент ёки ҳукумат топшириғига асосан ишлаб чиқилган ҳужжатга кўра, Фуқаролик кодекси, Меҳнат кодекси ва Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш назарда тутилган.
Тақдим этилаётган Фуқаролик кодексининг 100−1-моддасига (тасвир ҳуқуқини ҳимоя қилиш) мувофиқ, шахс тасвирини (сурат, видеоёзув, тасвирий санъат ёки бошқа ташқи белгилар йиғиндиси орқали уни идентификация қилиш имконини берувчи объект) яратиш ва фойдаланиш фақат ушбу шахснинг розилиги билан амалга оширилиши мумкин.
Агар шахс қобилиятсиз ёки 16 ёшга тўлмаган бўлса, унинг розилигини қонуний вакиллари ёки ота-онаси бериши керак. Агар шахс вафот этган бўлса ва у тириклигида розилик бермаган бўлса, меросхўрларининг рухсати талаб қилинади.
Тасвирдан фойдаланиш тушунчаси уни ошкор этиш, намойиш қилиш, тарқатиш, сақлаш, қайта ишлаш ва нашр қилишни ўз ичига олади.
Шу билан бирга, қуйидаги ҳолларда розилик талаб этилмайди:
- қидирув эълон қилинганда;
- давлат вазифаларини бажариш учун;
- ҳуқуқбузарликлар ва хавфсизликка таҳдидлар ҳақида хабардор қилиш учун (жабрланувчининг шаъни ва қадр-қиммати топталмаган ҳолда);
- давлат хизматчилари ва ҳокимият вакилларини хизмат вазифасини бажараётганида ёки жамоатчилик фаолиятини амалга ошираётганида тасвирга олиш;
- жамоат жойлари, митинглар, йиғилишлар, намойишлар, шунингдек, оммавий ва шахсий тадбирларда (тўйлар, дафн маросимлари, юбилейлар, оилавий ва бошқа тадбирлар) жойлаштириш ва фойдаланиш;
- ҳақ эвазига олинган тасвирни у яратилган мақсадда ишлатиш;
- шахснинг ўзи тасвирини барча учун очиқ қилган ёки омма учун очиқ манбадан олинган тасвирдан фойдаланиш (тижорат мақсадида фойдаланиш бундан мустасно);
- жамоат тартиби ва хавфсизлигини таъминлаш учун видеокузатув ўрнатилганда.
Жамоат жойларида видеокамералар ўрнатилганда огоҳлантирувчи белгилар қўйилиши шарт. Одамлар тўлиқ ёки қисман ечинган ҳолда бўлиши мумкин бўлган жойларда камералар ўрнатиш тақиқланади.
Жамоат жойлари доимий, вақтинчалик ёки даврий хусусиятга эга, тўсиқ билан ўралган ёки очиқ, аҳоли учун умумий фойдаланишга мўлжалланган ва турли эҳтиёжларни қондириш учун мўлжалланган объектлар, шунингдек, шахсий маконлар бўлиши мумкин. Агар шахснинг ҳаракатлари туфайли шахсий жой жамоат жойи хусусиятини олса ва у ердаги ҳодисаларни бемалол кўриш ва эшитиш мумкин бўлса, у ҳам жамоат жойи ҳисобланади.
Шунингдек, тасвир мақсадга номувофиқ ишлатилган ёки шахснинг шаъни ва қадр-қимматига зарар етказган ҳолатда, тасвирдан фойдаланишга берилган розиликни қайтариб олиш имконияти жорий этилиши режалаштирилмоқда.
Кутилганидек, мазкур модда қоидалари тезкор-қидирув, разведка ва контрразведка фаолиятига татбиқ этилмайди. Шахс тасвирларини қайта ишлаш тартиби қонунчилик асосида белгиланади.
Меҳнат кодексида иш берувчи ва ходим ўртасида тасвир ҳуқуқини ҳимоя қилиш нормаси мустаҳкамланиши мумкин.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 46−1-моддасига ўзгартиш киритилиши таклиф қилинмоқда. Ҳозирда ушбу модда шахсий ҳаётга оид маълумотларни шахснинг розилигисиз ноқонуний йиғиш ёки тарқатиш учун жазо белгилайди.
Жумладан, яширин техник воситалар (яширин камера ёки диктофон) орқали бундай маълумотларни олиш учун 10 дан 40 тагача базавий ҳисоблаш миқдори (3,75 млн сўмдан 15 млн сўмгача) миқдорида жарима ва қурилмани мусодара қилиш чораси кўзда тутилмоқда.
Адлия вазирлиги 2020 йил февралда ҳам шундай қонун лойиҳасини муҳокамага қўйган эди. Ўша пайтда фуқаролар тасвиридан фойдаланиш уни тарқатиш, қайта ишлаш ва намойиш қилиш тушунчаларини ўз ичига олган эди. Энди бу тушунча ошкор этиш, сақлаш ва нашр қилишни ҳам ўз ичига олиши мумкин.
Олдинги лойиҳа Норматив-ҳуқуқий Ҳужжатлар Лойиҳалари Муҳокамаси Порталида 48 та фикр-мулоҳаза тўплаган бўлиб, аксарият фойдаланувчилар сўз эркинлигига таҳдид туғдириши мумкинлиги сабабли қонун лойиҳасига қарши чиққан эди.
