Тошкент вилояти ҳокими Зоир Мирзаев яқинда ўтказилган йиғилишда аёллар ўртасида онкологик касалликларнинг юқори даражада бўлишининг сабабларидан бири сифатида уларнинг тандирда нон ёпишни тўхтатганини айтган эди.
Унинг сўзларига кўра, Самарқанд вилоятида ишлаган вақтида онкологик касалликлар ўсиши сабабларини таҳлил қилган Жанубий Кореядан бир шифокор келган. Зоир Мирзаевнинг айтишича, бу мутахассис бир қатор омилларни санаб ўтган ва биринчи ўринга камҳаракат турмуш тарзини қўйган.
«Тўртинчи омил сифатида у тандирда нон ёпишдан воз кечишни айтди. У тандирда нон ёпадиган аёлда саратон бўлмайди, деди. Сабаби — [тандирга] яқинлашганда тана исийди, шундан сўнг қон айланиши танада икки баравар тезлашади. Бундай тезликда қон томирларни тозалайди. Агар қон ифлосланган бўлса, қандайдир микроб шишга тушади ва аста-секин фаоллашади. Бу омиллардан бири. Биз бу [анъана]ни йўқотдик», — деди ҳоким.
«Тандир олдидаги иш — бу кўпроқ потенциал хавфдир»
Онколог Яхё Зияев ҳокимнинг бу фикрига илмий асос йўқлигини маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, мавжуд маълумотларга кўра, тандир олдидаги иш айрим онкологик хавфларни ошириши мумкин.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, асосий исботланган хавф омилларига тамаки, алкоголь, семизлик ва ортиқча вазн, камҳаракатлилик, нотўғри овқатланиш, ҳавонинг ифлосланиши, баъзи инфекциялар (HPV, HBV, HCV, Helicobacter pylori ва бошқалар) киради.
«Анъанавий равишда тандирда ёки очиқ оловда нон ёпиладиган ҳудудлардан эпидемиологик тадқиқотлар мавжуд. Ва у ерда манзара бутунлай тескари: қизилўнгач ва ошқозон саратони эндемик бўлган минтақадан (Туркия) олинган бир тадқиқотда тандирда нон ёпиш, кучли чекиш ва баъзи овқатланиш одатлари қаторида хавф омиллари орасида бўлган», — деди онколог.
Унинг сўзларига кўра, жуда юқори ҳароратда ва кўмир ёнида тайёрланган нон таркибида кўпроқ полициклик ароматик углеводородлар (ПАУ) бўлиши мумкин — бу ошқозон-ичак саратони билан боғлиқ бўлган канцерогенлар синфи.
«Исботланган онкология нуқтаи назаридан, тандир олдидаги иш саратонга қарши ҳимоядан кўра, кўпроқ потенциал профессионал хавф (тутун, ПАУ, куйиш) ҳисобланади», — деди Яхё Зияев.
Иссиқлик орқали «томирларни тозалаш» — миф
«Ташқи иситиш орқали томирларни холестерин ёки «ифлослик»дан «тозалаш» ва айниқса, ҳужайраларнинг ўсмага айланишининг олдини олиш механизми мавжуд эмас. Ҳа, иссиқлик томирларни кенгайтириши ва қон айланишини қисқа муддатга яхшилаши мумкин, аммо бу саратон профилактикасига тенг эмас», — деб давом эттирди шифокор.
Унинг таъкидлашича, гипертермия ҳақиқатан ҳам онкологияда қўлланилади, аммо бу даволаш муолажаси (маҳаллий ёки умумий гипертермия 39-43 даража Цельсий), аллақачон мавжуд бўлган ўсмаларда, фақат кимёвий ёки нур терапияси билан биргаликда ихтисослашган марказларда ўтказилади.
«Ҳатто бу соҳада ҳам исботлар ҳозирча кам, ва онкологларнинг ҳеч бири «агар шунчаки иситилса — саратон бўлмайди» деб таъкидламайди. Яъни, «иситиш — қон тезроқ — томирлар тоза — саратон йўқ» боғлиқлиги — чиройли халқ афсонаси, аммо физиология ва онкология эмас», — деди Яхё Зияев.
Психологик таъсир — ҳа, саратон профилактикаси — йўқ
Нон ёпишнинг «фойдаси» бошқача бўлиши мумкин. «Нон ёпиш ёки бошқа одатий фаолият психологик жиҳатдан терапевтик бўлиши мумкин (стрессни камайтириш, назорат ҳиссини, қувончни бериш ва ҳ.к.). Баъзи беморлар учун нон ёпиш енгиш стратегияларининг бир қисми бўлган шахсий ҳикоялар мавжуд, аммо бу тўғридан-тўғри онкопрофилактика эмас, балки ҳаёт сифати ҳақида», — дея қайд этди.
«Кўнгил учун — мумкин; «саратонга қарши вакцина» сифатида — йўқ», — дея хулоса қилди Яхё Зияев.
