Халқаро рейтинг агентлиги Fitch Ratings’нинг хабар беришича, Ўзбекистон давлат банкларини хусусийлаштириш дастурини қайта кўриб чиқди, бу ҳукуматнинг янада манзилли стратегияга ўтганини акс эттиради.
Ташкилот маълумотларига кўра, «Ўзсаноатқурилишбанк» (SQB) сотувга энг тайёр деб ҳисобланади ва бошқа давлат банкларини трансформация қилиш учун потенциал модель сифатида кўриб чиқилмоқда.
Агентлик яқин келажакда кенг кўламли хусусийлаштиришни кутмаслик кераклигини таъкидламоқда. Бунга тижорат бизнес моделларига ўтиш суръати пастлиги, эски имтиёзли кредитларнинг юқори улуши, капиталнинг чекланганлиги ва бозордаги қаттиқ рақобат таъсир кўрсатмоқда.
Fitch маълумотларига кўра, давлат банкларида директив кредитлашдан тижорат ривожланиши фойдасига воз кечиш давом этмоқда. Бу уларнинг рентабеллигини, корпоратив бошқарувини ва рискларни бошқаришни яхшилаши, шу орқали хорижий стратегик инвесторларнинг қизиқишини ошириши керак.
Ўзбекистон Миллий инвестиция фонди (UzNIF) ҳукумат учун устувор вазифага айланган SQB’ни хусусийлаштиришга тайёрлашда марказий рол ўйнайди.
Президентнинг сентябрь ойидаги фармони билан SQB’нинг Тикланиш ва тараққиёт фондига тегишли бўлган 30% акцияси Иқтисодиёт ва молия вазирлигига, сўнгра UzNIF’га ўтказилди. Fitch’нинг таъкидлашича, бу қарор 2025 йил охиригача назорат пакетини сотиш ҳақидаги аввалги режани бекор қилади.
Ҳукуматнинг бюджет стратегияси 2026 йилда ёки ундан кейин SQB, «Асакабанк», «Алоқабанк» ва «Туронбанк»ни хусусийлаштиришни назарда тутади.
2025 йил октябрь ойида «Ўзсаноатқурилишбанк» 300 млн долларлик муддатсиз облигацияларни жойлаштирди — бу Ўзбекистондаги биринчи шундай жойлаштириш. Fitch бу банк капиталини сезиларли даражада мустаҳкамлаганини қайд этади.
Бу, шунингдек, кредитлашни сезиларли даражада ошириш ва, айниқса, кўпроқ даромад келтирувчи сегментлар — кичик ва ўрта бизнес (КЎБ) ҳамда чакана бизнесда рентабелликни яхшилаш имконини берди. Банкда 2026—2027 йилларда 2,1 млрд доллар миқдорида қўшимча кредитлар ажратиш имконияти пайдо бўлди, бу 80 млн доллар қўшимча соф фоиз даромадини келтиради.
Fitch фикрича, бу қадам SQB’нинг тижорат трансформациясини намойиш этади ва уни хусусийлаштиришга яқинлаштиради.
Агентлик SQB’нинг назорат пакетини сотиш Ўзбекистон Миллий инвестиция фондининг 2026 йилда акцияларини оммавий жойлаштиришидан сўнг энг эҳтимолга яқин эканлигини прогноз қилмоқда. Бу банкни хусусийлаштириш учун катализатор бўлиши керак.
Битимнинг муваффақияти бошқа йирик давлат банклари учун модель яратиши мумкин. Бироқ, Fitch «Асакабанк» ва «Алоқабанк»ни хусусийлаштириш 2030 йилга яқинроққа сурилиши мумкинлигини тахмин қилмоқда.
Агентликнинг қайд этишича, бу банкларда бизнес моделини трансформация қилиш давом этмоқда. «Асакабанк» эски паст даромадли кредитларнинг сезиларли улушига эга ва кичик ва ўрта бизнес ҳамда чакана сегментни кўпроқ даромад келтирувчи кредитлашга тезроқ ўтишга тўсқинлик қилувчи капитал чекловларига дуч келмоқда.
«Алоқабанк»нинг роли ҳам ўзгарди: банк ёш тадбиркорларга имтиёзли кредит бериш бўйича асосий институтга айланди, бу эса унинг яқин йилларда хусусийлаштирилишини даргумон қилади.
