Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев давлат ихтисослаштирилган тиббиёт марказларида замонавий ускуналар ва дори воситаларидан самарасиз фойдаланилаётганини танқид қилди. Бу ҳақда 2025 йил 10 ноябрь куни Тошкент давлат тиббиёт университетида соғлиқни сақлаш соҳаси вакиллари билан учрашувда сўз очди, дея хабар берди унинг матбуот котиби Шерзод Асадов.
Аҳоли пул сарфлашда давом этмоқда, ускуналар бекор турибди
Давлат раҳбарининг таъкидлашича, сўнгги йилларда соғлиқни сақлаш соҳасига 230 трлн сўм (20 млрд АҚШ доллари) ажратилган. Жорий йилда эса 45 трлн сўм ажратилган, бу 2016 йилга нисбатан 6 баробар кўп. Ҳудудларда 187 та янги поликлиника ва шифохона очилди, 1244 таси реконструкция қилиниб, жиҳозланди. Бирламчи тиббий-санитария ёрдами муассасаларининг қуввати 60 фоизга ошди. Илгари асосан пойтахтда қўлланилган 400 дан ортиқ юқори технологик ташхис ва даволаш усуллари ҳудудларга жорий этилмоқда. Юзлаб энг мураккаб операциялар вилоят марказларига, кичик инвазив операциялар эса туман даражасига ўтказилди. Буйрак трансплантацияси 45 та туманда илк бор йўлга қўйилди.
«Сўнгги 5 йилда ихтисослаштирилган марказларга 7,5 трлн сўм ажратилди. Улар минглаб энг замонавий ускуналар билан жиҳозланган. Бирорта марказ ҳам дори-дармон етишмаяпти, деб айта оладими? Бу маблағ, ускуна ва дориларнинг барчасидан қандай фойдаланилмоқда?» — деб сўради президент.
У ўз саволига ўзи жавоб берди: «Афсуски, ускуналар қувватининг атиги 25 фоизидан фойдаланилмоқда». Аҳоли эса даромадларининг катта қисмини дори-дармонларга сарфлашда давом этмоқда.
Шавкат Мирзиёев тиббиёт марказлари, туман ва вилоят соғлиқни сақлаш бошқармалари ҳамда департаментлари рақамлаштириш, хориждан шерик топиш, клиник протоколларни янгилаш ва ташхис, профилактика ҳамда даволашнинг илғор усулларини қўллай оладиган замонавий жамоани шакллантириш устида ишламаса, уларнинг келажаги йўқлигини таъкидлади.
Касалликлар ва ҳудудлар бўйича таҳлил керак
Президентнинг таъкидлашича, ҳозирда қайси маҳалла ва туманларда касалланиш даражаси ошгани ёки камайганини таҳлил қилиш, уларнинг олдини олиш ва самарали даволаш бўйича аниқ режа қабул қилиш муҳим, бу Республика ихтисослаштирилган марказлари маҳаллий даражада ишларни тўғри ташкил этиши ва қимматбаҳо ускуналардан самарали фойдаланиши учун зарур.
Сўнгги 5 йилда Қашқадарё ва Навоий вилоятларидан ташқари, бутун мамлакат бўйича ошқозон-ичак касалликлари 1,5 баробар камайди, бу икки вилоятда эса ўзгариш кузатилмади. Яккабоғ туманида шифокорга мурожаатларнинг 33%, Ғузор туманида 29%, Косон ва Миришкор туманларида 25% ушбу касалликлар билан боғлиқ.
Шифокорлар аҳолига, айниқса болаларга, тартибсиз равишда антибиотиклар тайинлашда давом этаётгани учун танқид қилинмоқда. Касалхона ва поликлиника шифокорларига қайси дориларни қўллаш мумкин ва мумкин эмаслигини тушунтириш учун жойларга чиқиш бўйича ишлар ёмон олиб борилмоқда, деди президент.
Қорақалпоғистон, Хоразм, Фарғона ва Андижон вилоятларида буйрак касалликлари кўрсаткичлари Республика ўртача кўрсаткичидан 40–50%га юқори. Шавкат Мирзиёевнинг айтишича, ушбу ҳудудларда бу касалликларнинг кўп йиллар давомида пасаймасдан кузатилаётганининг ўзиёқ Урология ва Нефрология марказлари раҳбариятини ташвишга солиши керак.
Қарши шаҳри, Ангор ва Бўстон туманларида юрак-қон томир касалликларининг юқори даражада бўлишига қарамай, Кардиология маркази бу йўналишда аниқ чоралар кўрмаган. 3 йил олдин 5 млн долларга сотиб олинган замонавий лаборатория ва симуляция ускуналари бир кун ҳам ишлатилмаган, дея таъкидлади.
Эндокрин касалликларни даволаш учун ҳар йили 100 млрд сўм ажратилади. Қорақалпоғистон, Самарқанд, Сурхондарё ва Жиззах вилоятларида қалқонсимон без касалликларининг юқори даражаси сақланиб қолмоқда. Давлат раҳбарининг қайд этишича, бир йил ичида Эндокринология маркази хизматлар нархини 35%га оширган, аммо касалликларнинг олдини олиш ҳақида ўйламаган.
Эскича ишлашга чек қўйиш
У хусусий клиникалар бугунги кунда давлат шифохоналаридан қолишмаётганини, баъзи юқори технологик хизматлар бўйича ҳатто улардан устун эканини кўрсатди. Масалан, жарроҳликда роботлаштирилган технологиялар биринчи бўлиб хусусий секторда қўлланила бошлаган. Шу билан бирга, Нейрохирургия ва Жарроҳлик марказларида ҳали ҳам робот-ассистентлик операцияларини йўлга қўйиш режаси йўқ.
Шавкат Мирзиёев яқинда Республика онкология маркази раҳбари ишдан олиниб, унинг ўрнига Туркиядан малакали менеджер тайинланганини эслатди. Марказ ишига жаҳонга машҳур Франциянинг Густав Русси номидаги клиникаси жалб қилинди. Уларнинг клиник протоколларини жорий этиш бошланади.
«Барча марказ раҳбарлари эшитиб олсин: марказлар — хусусий мулк эмас, уларнинг барчаси давлатга, халққа тегишли!» — деди президент.
У ҳар бир раҳбарга хулоса чиқариш ва бир йиллик батафсил режа тузишни топширди. Агар улар 3 ой ичида хориждан шерик топиб, ўзгаришларни ўзлари жорий этмаса, «биз уларсиз ҳам уддалаймиз», деди.
Давлат раҳбари вилоят ва туман соғлиқни сақлаш бўлинмалари, шунингдек оилавий клиникалар раҳбарлари ҳали ҳам эски ёндашув ва усуллар асосида ишлаётганини таъкидлади.
«Оғир машаққат билан ҳудудларга етказилган ускуналардан тўлиқ фойдаланилмаяпти, баъзи ускуналар ҳатто очилмаган», — деди.
Ғурлан тумани шифохонаси учун 300 минг долларга сотиб олинган МСКТ аппарати ўз қувватининг атиги 9%да ишламоқда. Навоий вилоят шошилинч ёрдам марказидаги қарийб 1 млн доллар турадиган ангиограф эса атиги 4% юклама билан ишламоқда, деди у мисол тариқасида.
Шавкат Мирзиёев уларнинг раҳбарларига «тадбиркорлар бундай ускуналардан қандай самарали фойдаланаётганини кўриш ва ўрганиш» учун хусусий клиникаларга боришни топширди.
Одамлар фикрини ҳисобга олиш
«Бугун одамларнинг ҳаётга муносабати, уларнинг талаб ва эҳтиёжлари, дунёқараши тубдан ўзгарди. Бу, бошқа соҳалардаги каби, тиббиётда ҳам сифатни ошириш ва замонавий ёндашувларни жорий этиш бўйича олдимизга янги вазифалар қўймоқда», — деб давом этди президент.
У кучайтирилган тайёргарликдан сўнг ноябрь-декабрь ойларида, январдан бошлаб тиббиётда «одамлар фикрини ҳисобга оладиган тизим» жорий этилишини айтди.
Шавкат Мирзиёев 26 та ихтисослаштирилган марказ директорлари, шунингдек вилоят ва туман соғлиқни сақлаш бўлинмалари раҳбарлари ҳамда оилавий поликлиникалар мудирлари бир ойга қабул қилинадиган аниқ режа асосида ишлашни бошлашини таъкидлади.
Уларга оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда чиқиш қилиб, аҳолига ўз олдиларига қўйилган вазифалар, энг кўп тарқалган касалликлар ва уларни қандай камайтириш ҳақида сўзлаб бериш топширилди. Улар, шунингдек, соғлиққа ғамхўрлик қилиш, тиббий кўриклардан ўз вақтида ўтиш, тўғри овқатланиш ва жисмоний фаолликнинг аҳамиятини тушунтириб боришади.
Президентнинг сўзларига кўра, марказлар раҳбарлари бир ой давомида энг муаммоли туман ва маҳаллаларда бўлиб, касалликларнинг сабабларини ўрганади, уларни ҳал қилиш йўлларини топади ва оилавий поликлиникалар ҳамда туман шифохоналари шифокорларини ўз йўналишлари бўйича даволаш усулларига ўргатади.
