Ўзбекистон Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов 2025 йил 28 октябрь куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида мамлакатнинг куз-қиш мавсумига тайёргарлиги, ёқилғи-энергетика секторидаги якунлар ва режалар ҳақида сўзлаб берди.
Куз-қиш режимига ўтиш
Унинг сўзларига кўра, 2025 йил октябрь ойидан бошлаб мамлакат энергетика тизими куз-қиш мавсуми режимига ўтган. Мавсумни узлуксиз ўтказиш учун Энергетика вазирлиги ва унга қарашли ташкилотларда кеча-кундуз — 24 соат, ҳафтанинг 7 куни навбатчилик ташкил этилган.
Фуқароларнинг мурожаатлари учун колл-марказлар ишламоқда: электр таъминоти бўйича — 1154, газ таъминоти бўйича — 1104.
Электр энергияси
Унинг маълум қилишича, йил бошидан буён 7455 км электр узатиш тармоқлари ва 1748 та трансформатор пунктлари янгиланган. Бу 954 та маҳалладаги 800 мингдан ортиқ хонадоннинг электр таъминотини яхшилади.
«Ёз мавсумида мамлакатда электр энергиясининг юқори истеъмоли 13,3 ГВт, ёки суткасига 270–275 млн кВт/соатни ташкил этди. Қиш мавсумида юкламанинг 13,5 ГВт/соатгача, ёки суткасига 290–300 млн кВт/соатгача ўсиши кутилмоқда», — дея қайд этди Мирзамаҳмудов.
2024 йилда электр энергияси ишлаб чиқариш 81,5 млрд кВт/соатни ташкил этди. Прогнозга кўра, 2025 йил охиригача бу кўрсаткич 4,9% га — 85,5 млрд кВт/соатгача ўсади.
Бугунги кунда Ўзбекистонда 4682 МВт қувватга эга қуёш ва шамол электр станциялари ўрнатилган. Улар йил бошидан буён 9 млрд кВт/соатдан ортиқ электр энергияси ишлаб чиқарди. Гидроэнергетикани ҳисобга олган ҳолда, «яшил» генерация умумий ҳажмнинг 23% ига — 14,5 млрд кВт/соатдан ортиғига етди.
2025 йил охиригача қуввати 3000 МВт дан ортиқ бўлган ҚАЭ манбалари объектларини, 1167 МВт ли ИЭСларни, 1500 МВт дан ортиқ энергия сақлаш тизимларини ишга тушириш режалаштирилган.
Шунингдек, 59 та микро ГЭС (40,1 МВт) ишга туширилди, 2025 йил охиригача яна 13 таси (15 МВт) қўшилади.
Иситиш мавсумида мамлакатда электр энергиясининг умумий истеъмоли 47 млрд кВт/соат атрофида (ўртача суткасига 257 млн кВт/соат, бу ўтган йилгидан 20 млн кВт/соатга кўп) бўлиши кутилмоқда.
Вазир, шунингдек, аҳоли ва бизнес қарийб 2 ГВт қувватга эга қуёш панелларини ўрнатганини маълум қилди.
Аҳолини қўллаб-қувватлаш
2025/2026 йилги иситиш мавсумида аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламларини қўшимча моддий қўллаб-қувватлаш мақсадида ноябрь ойида Ижтимоий ҳимоя ягона реестрига, Кам таъминланган оилалар реестрига киритилган, шунингдек, «маҳалла еттилиги» томонидан шакллантирилган муҳтож оилаларнинг қўшимча рўйхатларидаги оилаларга 1 млн сўм миқдорида бир марталик моддий ёрдам ажратилади.
Газ таъминоти
Унинг сўзларига кўра, 553,8 км газ қувурлари ва 971 та газ тақсимлаш пункти модернизация қилинган. 2025 йил бошидан буён 512,7 минг тонна суюлтирилган газ етказиб берилди, йил охиригача эса яна 142,4 минг тонна етказилади. 29 мингдан ортиқ маиший газ баллонлари захираси яратилган.
Энергетика вазирлиги раҳбари суюлтирилган газ етказиб бериш тўлиқ босқичма-босқич рақамлаштиришга ўтказилаётганини таъкидлади. Андижон вилоятида коррупциянинг олдини олиш мақсадида Face-ID дан фойдаланган ҳолда пилот лойиҳаси ишга туширилди. Ушбу тизим орқали суюлтирилган газ истеъмолчиларининг маълумотлар базаси шакллантирилади.
Бундан ташқари, автомобилларга газ тўлдириш компрессор станцияларида (АГТКС) хавфсизлик, ҳисоб-китоблар шаффофлиги ва назоратни таъминловчи «UGaz» тизими ишга туширилди. У орқали ёнилғи қуйиш шохобчаларидаги барча жараёнлар реал вақт режимида қайд этилади:
- автомобиль кирганда тизим автоматик равишда унинг техник кўрикдан ўтган-ўтмаганини текширади;
- техник кўрик муддати тугаган бўлса, оператор огоҳлантириш олади;
- агар ёқилғи тури мос келмаса ёки баллон рўйхатдан ўтмаган бўлса, тизим ҳам бу ҳақда операторни зудлик билан хабардор қилади.
- 1512 та АГТКСдан 1366 таси тизимда рўйхатдан ўтган, 691 та ёнилғи қуйиш шохобчаси тўлиқ рақамлаштирилган.
2025 йил охиригача UGaz барча АГТКСни қамраб олади. Ҳудудлар бўйича:
- Тошкент вилояти — 74
- Тошкент шаҳри — 45
- Қорақалпоғистон Республикаси — 34
- Наманган вилояти — 75
- Сурхондарё вилояти — 43
- Қашқадарё вилояти — 48
- Бухоро вилояти — 61
- Самарқанд вилояти — 43
- Хоразм вилояти — 19
- Андижон вилояти — 70
- Фарғона вилояти — 115
- Навоий вилояти — 44
- Жиззах вилояти — 14
- Сирдарё вилояти — 6.
Кўмир ва нефть маҳсулотлари
Куз-қиш даври учун истеъмолчиларга жами 10 млн тонна маҳаллий ва 2 млн тонна импорт кўмир етказиб бериш режалаштирилган. Улардан:
- иссиқлик электр станцияларига — 4,9 млн тонна,
- бюджет ташкилотларига — 660 минг тонна,
- аҳолига — 1,5 млн тонна,
- иқтисодиёт тармоқлари ва тадбиркорларга — 3,1 млн тонна.
Энергетика вазирлиги маълумотларига кўра, амалда иссиқлик электр станцияларига 4,2 млн тонна (95%) етказиб берилган. Ҳозирда ИЭС омборларида 724 минг тонна кўмир мавжуд.
Бюджет ташкилотларига мавсум бошидан буён 685 минг тонна (104%) етказиб берилган. Аҳолига мавсум бошидан 450 минг тонна кўмир етказиб берилган. Бугунги кун ҳолатига кўра, ҳудудларда 27 минг тонна захира шакллантирилган, яна 68 минг тоннаси темир йўл орқали йўлда.
2025 йил 28 октябргача хусусий тадбиркорлар 2,9 млн тонна кўмир импорт қилган, шу жумладан марказлашган ҳолда — 727 минг тонна, бу режанинг 145% ини ташкил этади. Ҳозирда омборларда 200 минг тонна импорт кўмир қолдиғи мавжуд.
Бундан ташқари, 995 минг тонна автомобиль бензини етказиб бериш режалаштирилган. Талаб кескин ошган тақдирда қўшимча равишда 65 минг тонна бензин захираси яратилган.
Дизель ёқилғисига бўлган умумий талаб 776 минг тонна деб баҳоланмоқда ва «ўз вақтида етказиб бериш учун барча зарур чоралар кўрилган».
Энергия тежаш
2025 йил учун 6 млрд кВт/соат электр энергияси ва 4,4 млрд куб метр газ тежаш мақсади қўйилган.
Бугунги кун ҳолатига кўра, йирик қуёш ва шамол электр станциялари ҳисобига 9 млрд кВт/соатдан ортиқ электр энергияси ишлаб чиқарилди, бу 2,7 млрд куб метр газни тежаш имконини берди.
Йил охиригача қўшимча 5,6 млрд кВт/соат (2025 йилда жами 10,5 млрд кВт/соат) ишлаб чиқариш кутилмоқда, бу қўшимча 1,7 млрд куб метр газни тежаш имконини беради.
Энергия тежаш бўйича ишлар барча ҳудудлар ва тармоқларда олиб борилмоқда. Амалга оширилган чоралар натижасида қуйидагилар тежалди:
- 2,6 млрд куб метр газ,
- 5,8 млрд кВт/соат электр энергияси.
Авариялар ва қишга тайёргарлик
Олиб борилган ишлар натижасида авариявий ўчишлар сони 50% га қисқарди (2020 йилдаги 7834 тадан 2025 йилда 4125 тагача), аварияларни бартараф этишнинг ўртача давомийлиги эса 8–10 соатдан 1–1,5 соатгача қисқарди.
«Ҳа, умуман авария бўлмаслиги керак. Аммо, тармоқнинг ўтган йиллардаги ҳолати ва модернизация учун ажратилган маблағларгача бўлган ҳолатини солиштирсак, эскириш даражаси 50–60% ни ташкил этарди. Бугунги кунда бу кўрсаткич 35–40% ни ташкил этади», — деди вазир.
Захиралар яратилган:
- 908 та трансформатор,
- 538 тонна трансформатор мойи,
- 546 км кабель,
- 95 тонна сим,
- 4100 та устун,
- 88 минг дона эҳтиёт қисмлар (изоляторлар, ажратгичлар, муфталар ва б.)
1201 та авария бригадаси, 6505 нафар мутахассис, 905 та автомобиль ва 370 та махсус техника шай ҳолатга келтирилган.
2025 йил сентябрь ойи охирида Ўзбекистон президенти куз-қиш мавсумига тайёргарликдаги барча камчиликларни икки ҳафта ичида бартараф этиш вазифасини қўйган эди. Ўша пайтда мамлакатда юзлаб объектлар тайёр эмас эди. Идоралар ва компаниялар раҳбарлари суюлтирилган газни етказиб беришни тезлаштириш, электр тармоқларини таъмирлаш ва қишни аварияларсиз ўтказишни ваъда қилмоқда.
