Марказий банк раиси Тимур Ишметов 2025 йил 24 октябрь куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида Россиянинг «Роснефтъ» ва «Лукойл» нефть компанияларига қарши санкцияларнинг Ўзбекистонга эҳтимолий таъсирига изоҳ берди.
Унинг сўзларига кўра, ҳар қандай халқаро санкциялар тўғридан-тўғри ёки билвосита Ўзбекистон иқтисодиётига таъсир қилади ва регулятор бу хавфларни ўз прогнозларида ҳисобга олади.
Ишметов: «Замонавий дунёда рўй бераётган ўзгаришлар, у ёки бу тарзда, тўғридан-тўғри ёки билвосита, кўпроқ ёки камроқ даражада, ҳаттоки озгина бўлса ҳам, муайян даврда Ўзбекистонга таъсир кўрсатади», — деди.
Унинг таъкидлашича, АҚШ ва Европа Иттифоқининг сўнгги санкцион чоралари, жумладан, нефть маҳсулотларига нисбатан чекловларнинг таъсир қилиш эҳтимоли истисно этилмайди. Бироқ, у, бундай етказиб беришлар одатда узоқ муддатли шартномалар асосида амалга оширилишини қайд этди.
Унинг маълум қилишича, санкциялар жорий этилгандан сўнг одатда давлатлар ўртасида музокаралар ўтказилади. Санкциялар таъсир қилмаслиги керак бўлган мамлакатлар бундай чоралар ўз иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатмайдиган шартларга эришадилар.
«Музокаралар давомида санкцияларнинг мақсади учинчи мамлакатларга ёки уларнинг аҳолисига зарар етказишдан иборат эмаслиги ҳисобга олинади. Шунинг учун, санкциялар учинчи давлатларга таъсир қилмайдиган шароитларни яратиш учун мунтазам равишда музокаралар ўтказилади. Бундай механизм мавжуд. Ишончим комилки, бу сафар ҳам амалга оширилади. Хавф юқори бўлса-да, бу кучли таъсир кўрсатмаслигига умид қиламиз», — деди.
Иккиламчи санкциялар хавфини назорат қилиш
Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистондаги банклар санкциялар рўйхатига киритилгани фонида Тимур Ишметов банк секторида иккиламчи санкциялар хавфини минималлаштириш муҳимлигини алоҳида таъкидлади.
«Биз иккиламчи санкциялар хавфига жуда жиддий қараймиз. Сўнгги икки-уч йил давомида биз санкция талабларига риоя қилиш ва комплаенсни такомиллаштириш бўйича тизимли ва самарали иш олиб бормоқдамиз», — деди.
Марказий банк раиси регулятор бошиданоқ қатъий позицияни белгилаб олганини эслатди:
«Банкларимиз операцияларида санкция режими талабларига қатъий риоя қилинади, биз санкция қўйилган товарлар, тузилмалар ва банклар билан ўзаро ҳамкорлик қилмаймиз. Бу ҳам жамоатчиликка, ҳам банкларнинг ўзларига етказилди. Биз буни қатъий назорат қиламиз. Ва ўйлайманки, айнан шундай позиция банкларимизнинг санкциялар остига тушишидан сақланишга имкон берди. Бу йўналишда биз ўрнатилган тартибга қатъий риоя қилишда давом этамиз», — дея тушунтирди.
Reuters маълумотларига кўра, Хитойнинг йирик давлат компаниялари АҚШ «Роснефтъ» ва «Лукойл»га қарши санкциялар жорий этганидан сўнг, денгиз орқали етказиб бериладиган Россия нефтини сотиб олишни тўхтатди.
Бугунги кунда Ўзбекистон йилига 2 млн тоннагача нефть ва нефть маҳсулотларини импорт қилади. Етказиб беришнинг асосий қисми Россиядан. 2024 йилда нефть ва нефть маҳсулотлари импорти 1,97 млрд долларни ташкил этди, бу 2023 йилга нисбатан 22,2% га кўп. 2025 йилнинг биринчи ярмида импорт 1,02 млрд долларга етди (2024 йил январь-июнь ойларига нисбатан -9,3%).
Бундан ташқари, «Лукойл» Ўзбекистонда «Ўзбекнефтгаз»дан кейинги иккинчи йирик газ ишлаб чиқарувчи ҳисобланади. Ҳукумат 2004 йилда Россия компанияси билан «Қандим-Ҳаузак-Шоди» (35 йил муддатга, 2014 йилда яна 7 йилга — 2046 йилгача узайтирилган) ва «Жануби-Ғарбий Ҳисор» (2007 йилда кучга кирган ва 36 йилга, 2043 йилгача мўлжалланган) лойиҳалари бўйича маҳсулот тақсимоти тўғрисидаги битимни (МТТБ) имзолаган.
Бугунги кунда «Лукойл» «Ўзбекнефтгаз» билан бирга техник олтингугурт бозорида етакчи корхоналар реестрига кирган, шунингдек, пропан ишлаб чиқаради ва сотади.
Шу билан бирга, Ўзбекистон Қозоғистондан ёнилғи етказиб беришни ошира бошлади. Қозоғистон Миллий статистика бюроси маълумотларига кўра, агар 2024 йилнинг январь-август ойларида қўшни мамлакатга ёнилғи етказиб берилмаган бўлса (экспортга тақиқ туфайли), 2025 йилнинг 8 ойида Ўзбекистон 22,5 млн долларга тахминан 32,6 минг тонна Аи-95 ва ундан юқори маркали Қозоғистон бензинини, шунингдек, 32,5 млн долларга 50,6 минг тонна Аи-92 бензинини импорт қилган.
