2025 йил 1 сентябрдан бошлаб иш берувчилар бандлик органлари томонидан бўш иш ўринларига юборилган шахсларни ишга қабул қилишни рад этганлик учун маъмурий жавобгарликдан озод этилади. Бу ҳақда президентнинг 2025 йил 4 августдаги меҳнат муносабатлари ва касбий тайёргарлик тизимини такомиллаштириш, шунингдек, иш берувчиларни рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисидаги фармонида айтилган.
Мавжуд муаммолар
Ушбу соҳада бир қатор муаммолар мавжуд. Улар қаторида касбий таълим ва меҳнат бозори эҳтиёжлари ўртасидаги тафовут мавжуд. Иш берувчиларнинг 45% малакали мутахассислар етишмаслигини айтган.
Бундан ташқари, мамлакатда бўш иш ўринлари ҳақида ишончли маълумотлар мавжуд эмас. Иш берувчилар кадрларни танлашда, иш қидирувчилар эса ишга жойлашишда қийинчиликларга дуч келмоқда. Ягона миллий меҳнат тизимида (ЯММТ) 100 мингта бўш иш ўрни кўрсатилган бўлса, аслида улар 2-3 баробар кўп.
Ишончли маълумотларнинг мавжуд эмаслиги ишчи касбларга бўлган реал талабни аниқлаш ва уларнинг касбий тайёргарлигини таъминлаш имконини бермайди.
Илгари амалда бўлган қонунчилик иш берувчиларни бўш иш ўринлари ҳақида очиқ маълумот беришга ундамаган, чунки юборилган номзодни ишга қабул қилишни рад этиш сабабларини мажбурий асослашни талаб қилган. Бундай асослар мавжуд бўлмаганда иш берувчиларга нисбатан жарималар қўлланилиши мумкин эди.
Президент фармони қабул қилиниши билан 1 сентябрдан бошлаб қуйидагилар бекор қилинади:
- бандлик марказлари томонидан юборилган номзодларни ишга қабул қилишни рад этганлик учун маъмурий жавобгарлик;
- бўш иш ўринлари ҳақида ҳисобот бериш мажбурияти.
«Биз бўш иш ўринлари ҳақида маълумот бермаганлик учун маъмурий жавобгарликни бекор қиламиз ва махсус жамоа томонидан бошқариладиган электрон воситачи платформа яратамиз. Бу иш берувчиларга жарима хавфисиз фақатгина мос номзодларни олиш имконини беради», – дейишди Бандлик вазирлигида.
Биринчи босқичда платформа Тошкентда жорий этилади, кейинчалик бутун республика бўйлаб жорий қилинади.
Платформанинг моҳияти:
- иш берувчилар бўш иш ўринлари ҳақида маълумот юборади;
- иш қидираётган фуқаролар ўз резюмеларини тақдим этади;
- вазирлик мутахассислари дастлабки саралашни амалга оширади ва иш берувчиларга энг муносиб номзодларни таклиф қилади;
- иш берувчи иш қидирувчи билан боғланади, суҳбат ўтказади ва мустақил равишда қарор қабул қилади.
Аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари учун квоталар қайта кўриб чиқилади
Бандлик вазирлигининг таъкидлашича, меҳнат сиёсати ислоҳоти доирасида иккинчи асосий йўналиш аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари учун иш ўринларини квоталаш тизимини қайта кўриб чиқиш бўлади.
Амалдаги қонунчиликка кўра, 20 нафардан ортиқ ходими бўлган корхоналар ногиронлиги бўлган шахслар каби тоифалар учун иш ўринларининг камида 7%ни захира қилиши шарт. Масалан, 30 нафар ходими бўлган корхона 2 та иш ўрни ажратиши керак.
Фармонга кўра, 2025 йил 1 ноябрдан бошлаб квоталаш дастурида иштирок этиш чегараси оширилади:
- бундан буён чора фақат 100 нафардан ортиқ ходими бўлган ташкилотларга татбиқ этилади;
- квота миқдори ходимлар умумий сонининг 3%гача камайтирилади.
Бундан ташқари, квота доирасида ишга жойлашиш ҳуқуқига эга бўлган ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифалар таркиби, шунингдек, бундай иш ўринларига юбориш тартиби қайта кўриб чиқилди. Бундан буён янги номзодларни кўриб чиқишда аллақачон банд бўлган квота ҳисобга олинади, бу эса иш ўринларининг янада оқилона ва адолатли тақсимланишини таъминлайди.
«Агар иш берувчи, масалан, икки нафар ногиронлиги бўлган шахсни ишга жойлаштирган бўлса, бу квота доирасида ҳисобга олинади. Биз белгиланган ҳажмдан ортиқча янги ходимларни юбормаймиз», – дейишди Бандлик вазирлигида.
Бандлик марказлари фуқароларни ушбу иш ўринларига яшаш жойининг яқинлиги ва ташкилотда ижтимоий ҳимояга муҳтож шахсларнинг бугунги кундаги бандлигини ҳисобга олган ҳолда навбат асосида юборади.
Тадбиркорлар қуйидагиларни ишга қабул қилиш учун квоталар шакллантиради:
- ногиронлиги бўлган шахслар;
- оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланганлар;
- камбағал оилалар реестридаги оила аъзолари;
- муқобил жойлаштириш шаклларида тарбияланган етимлар;
- ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган шахслар.Бюджет ташкилотлари ва давлат улуши 50%дан ортиқ бўлган корхоналар қуйидагилар учун мажбурий иш ўринлари захираларини шакллантиради:
- ногиронлиги бўлган шахслар;
- оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланганлар;
- камбағал оилалар реестридаги оила аъзолари;
- муқобил жойлаштириш шаклларида тарбияланган етимлар;
- ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган шахслар;
- ахлоқ тузатиш муассасаларидан озод қилинганлар;
- одам савдосидан жабрланганлар.
Квота ходимлар умумий сонининг 7%дан ошмайди. Меъёр 20 нафардан ортиқ ходими бўлган давлат ташкилотларига нисбатан қўлланилади.
