Олий Мажлис Қонунчилик палатаси 2025 йил 15 июль куни бўлиб ўтган мажлисида «Пиротехника буюмларининг муомалада бўлиш тартиби тўғрисида»ги қонун лойиҳасини биринчи ўқишда қабул қилди. Ушбу лойиҳада хавфли пиротехника турларининг муомаласини қонуний чеклаш ҳамда портатив лазер нурлагичларнинг ноқонуний муомаласи учун маъмурий жавобгарлик киритиш таклиф этилмоқда.
Адлия вазири ўринбосари Шерзод Рабиев пиротехника буюмлари муомаласига йўл қўйилмайдиган фуқаролик ҳуқуқлари объектларига киришини эслатди.
«Фуқаролик кодексида бундай объектлар қонунда тўғридан-тўғри кўрсатилиши кераклиги белгиланган. Шу муносабат билан биз пиротехника буюмлари муомаласига чекловларни қонун даражасида мустаҳкамлайдиган қонун лойиҳасини кўриб чиқишга киритмоқдамиз», — дея тушунтирди у.
Унинг сўзларига кўра, сўнгги йилларда пиротехниканинг ноқонуний сотилиши ва ишлатилиши ҳолатлари кўпайган, бу эса фуқаролар хавфсизлиги ва жамоат тартибига таҳдид солмоқда.
«Бу айниқса, республика ҳудудига ноқонуний олиб кирилаётган сертификатланмаган, яширин равишда ишлаб чиқарилган пиротехникага тегишли. Бу давлат назоратини кучайтиришни талаб қилади», — дея таъкидлади вазир ўринбосари.
Хавфлилик даражаси бўйича таснифлаш
Тақдим этилган лойиҳага кўра, барча пиротехника буюмлари хавфлиликнинг 5 та тоифасига бўлинади.
- Биринчи тоифадаги пиротехника (масалан, бенгал гулханлари, стол фавворалари, хлопушкалар) хавфли зона радиуси 0,5 м гача бўлиб, эркин муомалада бўлиши мумкин: ишлаб чиқариш, сақлаш ва фойдаланишга рухсат берилган.
- Иккинчи тоифадаги буюмлар (петардалар, кўча фавворалари ва бошқалар) хавфлилик радиуси 5 м гача бўлиб, аксинча, одамлар учун юқори хавф туғдиради ва фуқаролар ва юридик шахслар томонидан фойдаланиш бутунлай тақиқланади.
«Иккинчи тоифадаги пиротехника муомаласига тўлиқ тақиқ Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 1 декабрдаги 724-сонли қарори билан белгиланган эди. Энди биз бу тақиқни қонун даражасида мустаҳкамлашни таклиф қиламиз», — дея тушунтирди вазир ўринбосари.
- Учинчи, тўртинчи ва бешинчи тоифадаги пиротехника янада кучлироқ буюмларни ўз ичига олади, улардан фойдаланиш махсус билим ва лицензияларни талаб қилади. Мисол учун:
- 3-тоифа — хавфлилик радиуси 20 м гача бўлган фейерверк батареялари;
- 4-тоифа — хавфлилик радиуси 20 м дан ортиқ бўлган йирик фейерверклар, шу жумладан баландликдан учириладиганлари;
- 5-тоифа — гидрометеорология, қутқарув ишлари учун махсус қурилмалар, шу жумладан сигнал ракеталари ва темир йўл петардалари.
Улардан фойдаланишга фақатгина:
- оммавий тадбирларни ўтказишда — Мудофаа вазирлиги билан келишган ҳолда;
- саноатда — портловчи моддалар билан муомала қилиш учун лицензияси бўлган ташкилотлар томонидан;
- мудофаа мақсадларида — Президент томонидан белгиланган тузилмалар томонидан рухсат этилади.
Лазерлар учун жавобгарлик
Бундан ташқари, қонун лойиҳасига портатив лазер нурлагичларнинг ноқонуний муомаласи учун маъмурий жавобгарлик киритиш таклифи киритилган (улар ҳаво кемалари экипажларига қарши ишлатилиши мумкин).
«2013 йилда ҳукумат уларнинг олиб кирилиши ва муомаласини аллақачон тақиқлаган эди, аммо жавобгарлик чоралари ҳанузгача назарда тутилмаган эди. Биз бу бўшлиқни тўлдиришни таклиф қиламиз», — дея қўшимча қилди Рабиев.
У шунингдек, қонун лойиҳасини ишлаб чиқишда АҚШ, Канада, Буюк Британия, Швейцария, Россия, Қозоғистон ва Қирғизистон тажрибаси ҳисобга олинганини таъкидлади.
«Таклифларнинг амалга оширилиши пиротехника муомаласи устидан назоратни кучайтириш, унинг ноқонуний олиб кирилиши ва муомаласининг олдини олиш, шунингдек, истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишни таъминлайди», — дея таъкидлади Адлия вазири ўринбосари.
Депутатнинг саволлари ва жавоблар
Депутат Зафар Худойбердиев қонун лойиҳасига портатив лазер нурлагичларнинг ноқонуний муомаласи учун маъмурий жавобгарлик нормаларини киритиш масаласига тўхталди. У ҳужжат мазмунининг унинг номига мос келмаслигига эътибор қаратди.
«Агар қонун лойиҳасининг номига — «Пиротехника буюмларининг муомалада бўлиш тартиби тўғрисида» — эътибор қаратадиган бўлсак, савол туғилади: нима учун Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 185-12-моддасига портатив лазер нурлагичларга нисбатан санкциялар киритилмоқда, ахир уларнинг ўзи номда акс этмаган-ку? Улар пиротехникага кирадими? Агар кирса — буни аниқ кўрсатиш керак. Агар кирмаса — нима учун номда кўрсатилмаган?» — дея сўради депутат.
У шунингдек, таклиф этилаётган санкциялар даражасидаги фарққа ҳам эътибор қаратди:
«Қонун лойиҳаси пиротехника ва лазерларнинг ноқонуний ишлаб чиқарилиши, сақланиши, ташилиши, олиб кирилиши ва фойдаланилиши учун жавобгарликни назарда тутади. Аммо лазерлардан фойдаланиш учун жарималар пиротехникадан фойдаланишга нисбатан юқори. Нима учун? Жамоат хавфлилиги даражасида фарқ борми?»
Нима учун лазерлар учун жарималар қаттиқроқ?
Адлия вазири ўринбосари жавобан портатив лазерлар пиротехникага кирмаслигини, лекин ўхшаш хавф туғдиришини тушунтирди.
«Тартибга солиш предмети нуқтаи назаридан — бу алоҳида тоифа. 2013 йилда Вазирлар Маҳкамасининг 50-сонли қарори билан бундай лазерларни олиб кириш, ишлаб чиқариш ва сақлашга тақиқ аллақачон белгиланган эди. Бироқ, ҳанузгача бунинг учун жавобгарлик чоралари назарда тутилмаган эди», — дея таъкидлади.
«Ҳа, лазерлар тўғридан-тўғри пиротехника буюмларига кирмайди, аммо ўз вазифаси ва хавфлари — фуқаролар ва жамоат тартибига таҳдид солиши жиҳатидан улар яқиндир. Шунинг учун бу ташаббусларни битта пакетга бирлаштириш таклиф этилди. Сиз қонун тузилмаси нуқтаи назаридан бу саволларни туғдириши мумкинлигини тўғри қайд этдингиз ва биз иккинчи ўқишда муҳокама қилиш ва такомиллаштиришга тайёрмиз», — дея қўшимча қилди.
Депутатнинг иккинчи саволига жавоб берар экан, Рабиев пиротехника бўйича аллақачон маъмурий ва жиноий жавобгарлик мавжудлигини — хусусан, Жиноят кодексининг 250 ва 250-1-моддалари бўйича — таъкидлади. Алоҳида ҳолларда, масалан, агар қоидабузарлик одамларнинг ўлимига ёки оғир оқибатларга олиб келса, 5 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилган.
Лазерлардан фойдаланиш учун жавобгарликни кучайтиришга келсак, у тушунтирди:
«Бугунги кунда Ўзбекистонда иккинчи тоифадаги пиротехника ишлаб чиқарилмайди, уларнинг барчаси ноқонуний олиб кирилади. Асосий муаммо ишлаб чиқариш эмас, балки фойдаланиш бўлди. Масалан, 2024 йилда ушбу тоифадаги ҳуқуқбузарликлар сони икки баробар ошди, 2891 кишига нисбатан чоралар қўлланилди».
«Айнан шунинг учун ноқонуний фойдаланиш учун жазони кучайтириш таклиф этилди, ишлаб чиқариш учун эмас. Жавобгарлик қоидабузарликлар амалиёти ва уларнинг жамоат хавфлилиги даражасига қараб фарқланади», — деди Рабиев.
Қонун лойиҳаси Сенатга юборилишидан олдин иккинчи ва учинчи ўқишларда кўриб чиқилиши керак.
