Ўзбекистонда бюджет соҳаси ходимларининг иш ҳақи, пенсиялар, ижтимоий нафақалар ва стипендиялар ҳар йили инфляциядан юқори суръатларда оширилади. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2026–2028 йилларга мўлжалланган бюджет хабарида айтилган.
Ҳужжатда бундай сиёсат аҳоли турмуш даражасини ошириш, фуқароларнинг реал даромадлари ўсишини таъминлаш ва уларнинг ижтимоий ҳимоясини кучайтиришга қаратилгани аниқлаштирилган.
Давлат бюджетининг иш ҳақи учун умумий харажатлари 18,5 триллион сўмга (2025 йилда 23,1 триллион сўмга ўсиш кутилмоқда) — 154,3 триллион сўмдан 172,8 триллион сўмгача (+12%) оширилиши режалаштирилган.
Кутилишича, бюджет тузилмасидаги иш ҳақи харажатларининг улуши (ижтимоий солиқлар билан бирга) 2026 йилда жорий йилда прогноз қилинган ЯИМга нисбатан 9,5% дан 8,7% гача пасаяди ва умумий давлат харажатларининг тахминан 42,9% ини ташкил этади (жорий йилда 44,8% прогноз қилинган).
Шу билан бирга, республика бюджетидан бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига ажратиладиган трансфертлар ҳажмини қисқартириш режалаштирилган.
«Бир вақтнинг ўзида давлат пенсия таъминоти тизимини ислоҳ қилиш ҳисобига республика бюджетидан Пенсия жамғармасига ажратиладиган трансфертлар ўсиш суръатини пасайтириш мақсади қўйилган», — дейилади стратегияда.
2026 йил бошига келиб, Пенсия жамғармаси маблағларининг қолдиғи 3,9 триллион сўм, даромадлари — 64,7 триллион сўм, харажатлари — 86,1 триллион сўм миқдорида прогноз қилинмоқда. 2026 йилда дефицитни қоплаш учун бюджетдан 23 триллион сўм ажратилиши режалаштирилган — бу жорий йилда кутилаётган (20,2 трлн) миқдордан 13,9% кўп.
Натижада, 2026 йилда жамғарма маблағлари ҳисобидан 4,43 миллионга яқин фуқаронинг пенсиялари ўз вақтида молиялаштирилади.
Кейинги йилларда вазирлик трансфертлар ҳажмининг пасайишини кутмоқда: 2027 йил — 20 триллион сўм; 2028 йил — 18 триллион сўм.
Шу билан бирга, жамғарманинг молиявий кўрсаткичлари ўсади. 2027 йилда унинг даромадлари 75 триллион сўмни, харажатлари эса 95,1 триллион сўмни ташкил этади. 2028 йилда даромад қисми 87,8 триллион сўмгача, харажат қисми эса 104,8 триллион сўмгача ўсиши прогноз қилинмоқда.
Уч йил ичида Ўзбекистонда пенсионерлар сони 489 минг кишига — 4,27 миллиондан 4,76 миллион кишигача кўпаяди. Ҳар йили пенсия ёшига етадиган фуқаролар сони 2025 йилдаги 305 мингдан 2028 йилда 321 минггача ортади.
Ўртача пенсия миқдори уч йил ичида 22,5% га — жорий йилда кутилаётган 1,58 миллион сўмдан 1,93 миллион сўмгача кўпаяди.
Иқтисодиёт ва молия вазирлиги бюджет юкламаси бўйича ҳисоб-китобларни ҳам тақдим этди:
- бюджет ходимларининг иш ҳақининг ҳар 1 фоиз пунктига ўсиши бюджетга 1,67 триллион сўмга тушади, пенсияларнинг худди шундай оширилиши эса 861 миллиард сўмга айланади.
- Ижтимоий нафақа олувчи оилалар сонининг 10% га ўсиши бюджет харажатларини қарийб 1,6 триллион сўмга оширади.
Иш ҳақи ва тўловларни ошириш учун аниқ қанча маблағ ажратилгани кўрсатилмаган.
Кўрсаткичлар Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2025 йил июль ойида эълон қилинган фискал стратегиясидан сезиларли даражада фарқ қилади. Ўшанда 2028 йилга келиб Пенсия жамғармасига трансфертлар 26 триллион сўмга етиши прогноз қилинган эди.
Бундан ташқари, ушбу бюджет хабарига 2026–2028 йилларда пенсия тизимини ислоҳ қилиш режалари киритилган.
Эслатиб ўтамиз, 2025 йил сентябрь ойида Ўзбекистонда минимал пенсия ёшини босқичма-босқич ошириш — эркаклар учун 60 ёшдан 63 ёшгача ва аёллар учун 55 ёшдан 58 ёшгача ошириш таклиф этилгани маълум бўлганди. Пенсия жамғармаси вакилининг сўзларига кўра, минимал ёшни оширишнинг иккита варианти кўриб чиқилмоқда. У пенсия ёшини ошириш бўйича қарор ҳали қабул қилинмаганини таъкидлаган.
2023 йил апрель ойида Жаҳон банки ўз ҳисоботида мамлакатга пенсия ёшини оширишни ва пенсия олди ёшидаги ишчиларга мослашиш учун вақт беришни, токи улар ўз ҳаётий режаларини тузатишлари мумкин бўлишини таклиф қилган.
Халқаро валюта фонди ҳам Ўзбекистоннинг амалдаги пенсия тизими ислоҳотларни талаб қилишини қайд этганди. Таклифлар орасида — пенсия ёшини ошириш, имтиёзли ставкаларни бекор қилиш ва тўловларни автоматик индексация қилишга ўтиш бор. Пенсия ислоҳоти концепцияси лойиҳаси сентябргача президентга тақдим этилиши керак.
