Ўзбекистонда тадбиркорларга бир қатор имтиёзлар тақдим этилган ҳолда «яшил» мақоми берила бошланади. Бу 2025 йил Давлат дастурини амалга ошириш бўйича Президент фармонида назарда тутилган.
2025 йил 1 сентябрдан бошлаб тадбиркорлик субъектларига «яшил тадбиркор» мақомини бериш учун махсус платформа ишга туширилади. Ушбу мақомга экологик тоза технологияларни жорий қилган, энергия тежаш чораларини кўрган ва атроф-муҳитга салбий таъсирни камайтиришга ҳисса қўшган корхоналар эга бўлиши мумкин.
Бунинг учун қуйидаги мезонларга мувофиқ бўлиш лозим:
- Кўкаламзорлаштириш — корхоналар атрофида «яшил камар» яратиш, суғориш тизимларини жорий қилиш, томчилатиб суғориш ва контейнер (халтача) усулида суғоришни қўллаш;
- Энергия тежамкорлиги — энергия тежайдиган технологиялар ва ускуналардан фойдаланиш;
- Атроф-муҳитга таъсирни камайтириш — экологик қонунбузарликлар ва ҳавога зарарли чиқиндилар ташланишининг олдини олиш учун онлайн-мониторинг жорий қилиш;
- Ишлаб чиқаришда айланма иқтисодиёт («7R») тамойилларини қўллаш.
«Яшил тадбиркор» мақомини олган корхоналар қуйидаги имтиёзлардан фойдаланиши мумкин:
- «Шаффоф қурилиш» («Прозрачное строительство») платформасида устуворлик — ушбу платформа давлат харидлари, қурилиш соҳасида давлат хизматлари, қурилиш компанияларининг электрон рейтинги каби тизимларни ўз ичига олади;
- Муайян муддатга экологик текширувлардан озод қилиниши;
- Халқаро бозорларга чиқишда қўллаб-қувватлаш;
- Тадбиркорлик барқарорлиги рейтингида қўшимча баллар берилиши.
Бундан ташқари, 2025 йил 1 апрелдан бошлаб Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия манбаларидан ишлаб чиқарилган электр энергияси учун «яшил тарифлар» жорий этилади. Чегирмали тариф қуйидаги ҳолатларга татбиқ этилади:
- Биогаз, чиқиндилар, қуёш ва шамол қурилмалари орқали электр энергияси ишлаб чиқарадиган тадбиркорлар учун;
- Қуёш панелларидан фойдаланиб, ортиқча электр энергиясини давлатга сотадиган аҳоли учун.
Президент фармонига мувофиқ, Бош прокуратурага Ўзбекистонда қуёш панелларини ўрнатиш режасининг бажарилишини назорат қилиш топширилди. Энергетика вазирлиги ҳокимиятлар билан ҳамкорликда уларни ҳудудлар ва шаҳарлар кесимида ўрнатиш дастурини ишлаб чиқади.
2023-йилдан бошлаб Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия манбаларидан электр энергияси ишлаб чиқаришни тасдиқловчи «яшил энергия» сертификатлари жорий этилган. Бир сертификат 1000 кВт·соат «яшил» электр энергияси ишлаб чиқарилганини тасдиқлайди. Бу сертификатлар фуқаролик ҳуқуқий объектлари ҳисобланади, эркин муомалада бўлади ва бир шахсдан иккинчисига ўтказилиши мумкин.
