Ўзбекистонда транспорт воситалари ҳаракат тезлигини махсус воситалар орқали аниқлашдаги рухсат этилган хатолик эҳтимолини 5 км/соатдан 10 км/соатгача ошириш имконияти кўриб чиқилмоқда. Мазкур топшириқни ўтган йилнинг 24 июлида бош вазир ўринбосари Ачилбай Раматов имзолаган.
Ҳужжатни Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг собиқ депутати Расул Кушербаев эълон қилди.
Ҳужжатда Ички ишлар вазирлиги, Транспорт вазирлиги ва бошқа идораларга техник воситалар ва транспорт воситаларидаги хатоларни инобатга олган ҳолда, тезликни аниқлашдаги рухсат этилган оғишни 5 км/соатдан 10 км/соатга оширишни назарда тутувчи ҳукумат қарори лойиҳасини ишлаб чиқиш топширилган.
Агар қарор қабул қилинса, шаҳарларда ҳайдовчилар жаримага учраш хавфисиз 70 км/соат тезликда ҳаракатланишлари мумкин бўлади (60+10), ҳозирги 65 км/соат (60+5) ўрнига. Шаҳарларда рухсат этилган тезлик икки йилдан камроқ вақт олдин 70 км/соатдан 60 км/соатга туширилган эди.
Топшириқда шунингдек, тўғри чизиқли йўл чизиғи (1.1) ни кесиб ўтиш билан боғлиқ қоидабузарликларни фақат СНиП ва ГОСТ талабларига жавоб берадиган йўл участкаларида қайд этишга рухсат бериш таклиф қилинган.
Бундан ташқари, жарима ҳақидаги қарорларда фиксация қилувчи техник воситалар ҳақида кенгайтирилган маълумот — уларнинг тури, завод рақами ва мувофиқлик сертификати кўрсатилиши шарт бўлиши таклиф этилмоқда.
ИИВнинг «Хавфсиз шаҳар» марказини тадбиркорлар томонидан йўл ҳаракати қоидабузарликларини фото ва видеофиксация қилиш тизимларини ўрнатиш ва фойдаланишни назорат қилувчи масъул орган этиб белгилаш режалаштирилган. 2025 йилнинг 1 майига қадар ИИВ бу каби тизимлар учун ягона давлат стандартларини ишлаб чиқиши керак. Шунингдек, «Хавфсиз шаҳар» марказига барча хусусий фиксация воситаларини текшириш ҳамда уларнинг жойлашувини ҳаракат шиддати, ЙТҲ ўчоқлари ва йўл инфратузилмасини ҳисобга олган ҳолда тартибга солиш вазифаси юклатилган.
Бош вазир ўринбосарининг топшириғидан бир ой аввал, 2024 йил 20 июнда транспорт вазири Илҳом Маҳкамов имзоси билан Вазирлар Маҳкамасига ёзилган хат («Газета.uz»да унинг нусхаси мавжуд) юборилган бўлиб, унда шу юқоридаги таклифлар ўз аксини топган. Ҳужжатга кўра, бу таклифлар 2024 йил 31 январдаги вице-премьер топшириқлари ҳамда 17 январдаги Давлат хавфсизлик хизмати томонидан йўл ҳаракати хавфсизлиги соҳасида аҳоли норозилигига сабаб бўлаётган ҳолатлар бўйича берилган маълумотлар асосида ишлаб чиқилган.
Ўша вақтда Ўзбекистонда 30 та тадбиркор томонидан 1339 та стационар фото ва видеофиксация қурилмаси ўрнатилган эди. 2022—2023 йилларда улар 9,11 миллион қоидабузарликни қайд этган бўлиб, уларнинг 0,09% (8268 таси) бекор қилинган.
Аниқланган қоидабузарликларнинг тахминан 5,915 миллионтаси (65,96%) белгиланган тезлик меъёридан ошириш, 1,83 миллионтаси (20,96%) йўл чизиқлари талабларига амал қилмаслик, 422 мингтаси (5,96%) светофорнинг тақиқловчи сигналида ҳаракатланиш, 890 мингтаси (10,96%) стоп-чизиқдан ўтиш, 58 мингтаси (0,6%) қарши йўл қисмига чиқиш билан боғлиқ.
Хатда тадбиркорлар ўрнатган фото ва видеофиксация воситаларининг ишлаш жараёнида бир қатор муаммо ва камчиликлар аниқлангани қайд этилган бўлиб, бу «фуқароларнинг асосли эътирозларига сабаб бўлаётгани» таъкидланган.
Ишчи гуруҳ ўтказган тадқиқотда бу камчиликлар масъул идораларда тажриба ва малакали кадрлар етишмовчилиги, шунингдек, улар ўртасидаги етарли даражадаги ҳамкорлик мавжуд эмаслиги билан боғлиқ экани аниқланган.
Жумладан, ИИВ «Хавфсиз шаҳар» маркази, Йўл ҳаракати хавфсизлиги тизимларини ривожлантириш маркази, Транспорт вазирлиги, ЙҲХХ (йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати) ва Техник тартибга солиш агентлиги каби идоралар тажриба ҳамда ягона ёндашувнинг етишмовчилигини ҳис қилмоқда. Шу билан бирга, техник воситаларнинг ишлашини назорат қилиш жараёнида фақат ЙҲХХ ходимлари иштирок этади, бошқа идоралар эса умуман жалб этилмаган.
2020 йил 7 декабрдаги президент қарори (ПҚ-4913) фото ва видеофиксация қурилмаларининг туманлар кесимида ўрнатилиши лозим бўлган миқдорини белгилаб берган, аммо уларнинг чорраҳалар ва тўғри йўл участкаларида жойлаштирилиши аниқ кўрсатилмаган.
Бу эса баъзи қурилмаларнинг бир-бирига жуда яқин ўрнатилишига олиб келган.
Бундан ташқари, «E-Auksion» платформаси орқали қурилмалар ўрнатиш учун жой ютиб олган 104 та юридик ва жисмоний шахс белгиланган шартларга тўлиқ риоя қилмаган, уларнинг моддий-техник базаси эса тизимни самарали жорий этиш учун етарли эмаслиги аниқланган.
Шунингдек, қоидабузарликларни қайд этиш воситалари жойларини йирик тадбиркорларга қайта сотиш ҳолатлари ҳам қайд этилган. Масалан, бир нечта якка тартибдаги тадбиркор ўз жойларини 64-BIT, 5-Bross, Modern Techno ва Microyo’l компанияларига сотган. Бу амалиёт 2021 йил 21 апрелдаги Вазирлар Маҳкамасининг №232 қарори билан рухсат этилган бўлиб, унга кўра электрон онлайн-аукционларда ғолиб чиққан тадбиркорларга объектлар чекланмаган муддатга мулк ҳуқуқи асосида, бошқа тадбиркорларга бериш имконияти билан тақдим этилади.
Ишчи гуруҳ ўтказган тадқиқотда аниқланишича, фиксация қурилмалари ўрнатилган жойларда йўл инфратузилмаси шаҳарсозлик нормалари ва ГОСТ талабларига мос келмайди. Бу эса айниқса ҳаракат нотўғри ташкил этилган жойларда аҳоли норозилигига сабаб бўлган.
Хатда ЙҲХХнинг жуда кўп миқдордаги иш ҳажми сабабли маъмурий ҳуқуқбузарликлар бўйича ишларга тўлиқ ва сифатли қараш имконияти чеклангани таъкидланган.
Ўртача, ҳар бир маъмурий амалиёт ходими кунига 1200—1500 та ишни кўриб чиқишига тўғри келади.
Фото ва видеофиксация қурилмаларини ўрнатиш ишлари ўша вақтда бизнес томонидан ютиб олинган 277 лотдан 24 тасида ҳали тугалланмаган эди. Шу сабабли, кейинги лотларни электрон савдоларга қўйиш вақтинчалик тўхтатилган.
Объектлар бир тадбиркордан иккинчисига қайта сотилиши мумкинлиги сабабли, ЙҲХХ ушбу жараённи тўлиқ назорат қилиш имконияти чекланган.
Вазирлар Маҳкамасининг №232 қарорида тадбиркорлар ўрнатган тизимлар синовдан ўтиши кераклиги кўрсатилган, аммо ушбу жараён қайси босқичда ўтказилиши аниқ белгиланмаган. Хат тайёрланган пайтда ЙҲХХнинг «Маъмурий амалиёт» комплекс автоматлаштирилган ахборот тизимида синов майдончаси мавжуд эмас эди. Шунинг учун қурилмалар аввал бизнес тизимларида, сўнгра ЙҲХХ томонидан ташкил этилган майдончада синовдан ўтказилган.
Аниқланган муаммоларни бартараф этиш учун ишчи гуруҳ қуйидаги чораларни таклиф қилган:
- Фото ва видеофиксация ахборот тизимларини жорий этиш ва фойдаланиш учун ягона давлат стандартини ишлаб чиқиш, ИИВни масъул буюртмачи этиб тайинлаш;
- Йўл-транспорт ҳодисалари ва ҳаракат фаоллиги таҳлили асосида қурилмаларни жойлаштириш учун ягона стандартни белгилаш;
- «E-Auksion» платформаси орқали фото ва видеофиксация тизимларини ўрнатиш объектларини сотишни вақтинчалик тўхтатиш;
- Транспорт воситалари давлат рақамларини аниқлаш аниқлигини 95% дан 98% гача ошириш (кундузи ҳам, тунги вақтда ҳам);
- Тезликни аниқлашдаги рухсат этилган хатолик эҳтимолини 5 км/соатдан 10 км/соатга ошириш («техник воситалардаги хатоларни ҳисобга олган ҳолда»);
- Горизонтал йўл чизиқлари билан боғлиқ қоидабузарликларни фақат СНиП ва ГОСТ талабларига жавоб берадиган йўл участкаларида қайд этиш;
- Жарима қарорларида фиксация воситалари ҳақида кенгайтирилган маълумотларни кўрсатишни мажбурий қилиш (тури, завод рақами ва метрологик сертификати);
- 5.22 («аҳоли пункти») белгиси билан бирга «туман маркази», «вилоят маркази» ва «шаҳар» кўрсаткичларини жойлаштириш, чунки аҳоли пунктларида транспорт воситалари учун рухсат этилган тезлик 70 км/соат, Нукус ва Тошкент шаҳарлари, вилоят ва туман марказларида эса 60 км/соат этиб белгиланган.
