Трамп USAIDни Давлат департаменти бошқарувига бермоқчи – ОАВ

Дональд Трамп президент администрацияси USAID агентлигини мустақиллигидан маҳрум қилиб, уни Давлат департамент бошқаруви остига ўтказмоқчи, деб хабар бермоқда Reuters ва Politico манбаларига таяниб.

2025 йил 1 февраль куни агентликнинг веб-сайти ишламай қолди ва USAID бош қароргоҳи олдидаги ёзувлар олиб ташланди. Агентликнинг X ижтимоий тармоғидаги аккаунти ўчирилди. Ходимларга, бош қароргоҳ 3 февраль куни ёпилишини, аксарият ходимлар эса масофадан ишлашини айтишди.

Associated Press маълумотларига кўра, камида 56 та юқори мартабали USAID ходими таътилга юборилган. Бир неча юзта агентликнинг шартномали ходимлари Вашингтон ва бошқа минтақаларда қисқартирилган, шунингдек, АҚШдаги 500 га яқин USAID ходими ишдан бўшатилган.

Таътилга юборилганлар қаторида USAID хавфсизлик бўйича директори Жон Ворхиз ва унинг ўринбосари Брайан Макгилл ҳам бор. Ушбу қарор, улар “Давлат бошқаруви самарадорлиги департаменти” (DOGE) ходимларига USAID бош қароргоҳига, шу жумладан махфий жойларга кириш ҳуқуқини беришдан бош тортганидан сўнг қабул қилинган. Баъзи шахслар махфий маълумотларга кириш ҳуқуқига эга эканликларини даъво қилишган, аммо кимлар махфий объектига киришга уриниб кўрганини ёки уларга тегишли кириш ҳуқуқи бор-йўқлигини аниқлаш мумкин эмас. Маълумки, объектда бўлган қўриқчилар саволлар беришганда таҳдидга учраган. Биз, Сенатнинг Хорижий алоқалар бўйича қўмитаси аъзолари, DOGE ёки бошқа давлат идоралари ходимларининг USAIDга бундай ташрифлари ҳақида олдиндан айтилмаган.

Илон Маскнинг X даги ҳужуми

USAID ходимлари DOGE ходимларига махфий жойларга кириш ҳуқуқини беришдан бош тортганидан кейин Илон Маск X да агентликка қарши постлар нашр этди. У USAIDни “жиноят ташкилоти, уни ёпиш вақти келди” деб атади. У Трамп ҳам агентликни ёпиш кераклиги билан рози эканлигини маълум қилди.

“Бу ишларни президентнинг тўлиқ қўллаб-қувватлаши билан амалга оширилди. Мен бу ҳақида батафсил гаплашдим ва у биз уни ёпишимиз кераклиги билан рози бўлди… Мен бир неча бор ундан сўраганман,” деди Маск X Spaces сессиясида.

Якшанба куни кечқурун Трамп ўзининг журналистларга USAIDни “радикал ақлдан озганлар томонидан бошқарилмоқда ва биз уларни олиб ташлаймиз” деди.

Энг йирик гуманитар ёрдамчи

USAIDни Давлат департаментига қўшиш, АҚШнинг узоқ муддатли ривожланиш ва ёрдам дастурлари учун ажратилган маблағларни қисқартиришни англатиши мумкин, дейди Financial Times. Бу АҚШнинг харажатларини камайтиради, лекин АҚШнинг гуманитар ҳаракатларига зарар етказиши мумкин ва Хитойга пайдо бўлган бўшлиқни тўлдириш имконини беради.

USAID 1961- йили Совет Иттифоқининг таъсиридан қарши туриш мақсадида президент Жон Кеннеди томонидан ташкил этилган. Бугунги кунда АҚШ дунёдаги энг йирик гуманитар ёрдамчи ҳисобланади ва мамлакат бюджетининг 1% дан камини сарфлайди. 2023 молиявий йилда АҚШ бутун дунё бўйлаб 72 миллиард доллар ёрдам ажратди. Ёрдам соғлиқни сақлаш, ВИЧ/СПИДга қарши кураш, энергия хавфсизлиги ва коррупцияга қарши кураш каби соҳаларни қамраб олди.

USAIDнинг Ўзбекистондаги миссияси 2020 йилнинг сентябрда “ҳукумат ва халқ билан бевосита алоқалар ўрнатиш” мақсадида ташкил этилган. Ўзбекистонда фаолият кўрсатган даврда миссия озиқ-овқат, таълим, энергетика, соғлиқни сақлаш ва бошқа соҳаларда лойиҳаларга ёрдам ажратган. 1993 йилдан бери USAID Ўзбекистонга 650 миллион доллардан ортиқ ёрдам ажратган.

Трамп ўзининг 2025 йил 20 январь – инаугурация куни USAIDнинг чет элга кўрсатиладиган ёрдамини 90 кун муддатга музлатиб қўйган, “дастурлар самарадорлиги ва АҚШ ташқи сиёсатига мослигини баҳолаш” учун.