Ўзбекистон Республикасининг ташқи қарзи 2024 йил 30 сентябрь ҳолатига 60.2 миллиард АҚШ долларини ташкил этган. Бу ҳақида Марказий банкнинг тўлов баланси, халқаро сармоявий позиция ва мамлакатнинг ташқи қарзи тўғрисидаги ҳисоботига асосланган маълумотлар орқали хабар берилди.
Ташқи қарзнинг таркиби давлат қарзи ва хусусий сектор қарзидан иборат. Бироқ хусусий секторда асосан давлат улушига эга бўлган компаниялар ва банклар иштирок этган. Масалан, Ўзбекистонда банк сектори улушининг 68% давлатга тегишли. Шунингдек, UzAuto Motors, «Ўзбекнефтгаз», Миллий банк, «Ўзсаноатқурилишбанк» каби компаниялар ва банкларда ҳам давлат улушлари мавжуд. Ушбу ташкилотлар охирги йилларда миллиардлаб долларлик қарз мажбуриятларини жойлаштирган.
Қарзлар таркиби ва ўсиш динамикаси
- Давлат ташқи қарзи: 32.5 миллиард доллар;
- Корпоратив (хусусий) қарз: 27.7 миллиард доллар.
2024 йил бошидан буён ташқи қарз ҳажми 7.2 миллиард долларга ошган. 2023 йил якунига кўра, умумий қарз ҳажми 53 миллиард долларни ташкил этган эди. Шунда давлат қарзи 29.7 миллиард доллар, хусусий сектор қарзи эса 23.3 миллиард доллар бўлган.
Сўнгги икки йилда хусусий ташқи қарз умумий қарз ҳажмининг асосий қисмини ташкил этган ва унинг ўсишини тезлаштирган.
Марказий банкнинг ташқи қарз бўйича тўлиқ маълумотлари охирги марта 2022 йилнинг биринчи чорагида нашр этилган.
Ташқи инвестиция ва инфратузилма лойиҳалари
Рейтингов агентлиги S&P маълумотларига кўра, Ўзбекистон сўнгги йилларда энергетика, тоғ-кон саноати қувватларини кенгайтириш ва инфратузилма лойиҳаларига катта сармоя киритган. Бу давлат қарзининг соф ўсишига ҳар йили ЯИМнинг ўртача 6.3% ни ташкил этган ҳолда ёрдам берган.
Давлат қарзининг умумий ҳажми 2023 йилда ЯИМнинг 34% ни ташкил этган бўлса, 2027 йилга келиб бу кўрсаткич 43% га етиши кутилмоқда. 2023 йил апрелда қабул қилинган «Давлат қарзи тўғрисида»ги қонун қарзнинг умумий даражасини ЯИМнинг 60% дан ошмаслигини белгилаб берган. Агар бу даража 50% дан ошса, тузатув чоралари кўрилиши лозим.
S&P шунингдек, давлат билан боғлиқ ташкилотлар олган қарзларнинг бир қисми ҳукумат зиммасига ўтиши мумкинлиги ҳақида ҳам хавфларни таъкидлаган.
