Олий Мажлис Сенати 2025 йил 21 февраль куни бўлиб ўтган мажлисда донорлик ҳаракатини қўллаб-қувватлаш тўғрисидаги қонунни маъқуллади, деб хабар қилди парламент юқори палатаси матбуот хизмати.
Тузатишларга мувофиқ, «Ўзбекистон фахрий донори» кўкрак нишони билан тақдирланган донорлар аввалги 5 баробарлик базавий ҳисоблаш миқдори (1,875 млн сўм) ўрнига 15 баробарлик базавий ҳисоблаш миқдори (3,75 млн сўм) миқдорида бир марталик мукофот оладилар.
Шунингдек, уларга ўзлари учун қулай вақтда меҳнат таътилига чиқиш, жамоат транспортларида (йўналишли ва йўналишсиз таксилари бундан мустасно) бепул юриш ва санаторий-курорт йўлланмаларини навбатдан ташқари олиш ҳуқуқи берилади.
Президент қарорига мувофиқ, бу чора-тадбирлар 2023 йил 1 январдан жорий этилиши керак эди, лекин тегишли қонунчиликка тузатишлар эса ўша йилнинг 1 октябригача киритилган.
Ҳокимликларга бепул донорлик маданиятини ривожлантириш, аҳоли хабардорлигини ошириш, сифатли хизматлар кўрсатиш ва донорлар учун қулай шароитлар яратиш вазифаси юклатилди.
Сенатор Орал Отаниёзованинг сўзларига кўра, трансплантация жарроҳлигининг ривожланиши қон захираларига бўлган эҳтиёжни оширди. Мамлакатда 2000 га яқин буйрак кўчириш ва 120 дан ортиқ жигар трансплантацияси амалиётлари ўтказилган.
«Мутахассислашган марказларнинг ривожланиши ва уларнинг ҳудудлардаги филиаллари сонининг кўпайиши кўплаб беморларга ўз яшаш жойида юқори технологияли тиббий хизмат олиш имкониятини берди. Трансплантация амалиётларининг ўтказилиши туфайли юзлаб фуқаролар жарроҳлик амалиётлари учун чет элга чиқишга муҳтож эмас», — деди у.
Сенаторнинг таъкидлашича, 2015–2022 йилларда Ўзбекистонда атиги 26 фахрий донор мавжуд эди. Бироқ, 2022 йил 9 августдаги президент қарори (ПП-348) қабул қилинганидан кейин, 2024 йилга келиб, уларнинг сони 129 нафарга етди.
«Қон ва қон препаратлари ишлаб чиқаришни янада ошириш мақсадида донорларни қўллаб-қувватлаш, уларга тақдим этилаётган имтиёзларни қонунчиликда мустаҳкамлаш муҳим аҳамият касб этади», — деди у.
Бугунги кунда дунёда донорликнинг уч тури мавжуд: ихтиёрий ва бепул донорлик, қариндошлар томонидан амалга ошириладиган донорлик ва ҳақ тўланадиган донорлик.
«Ҳар йили дунё бўйлаб тахминан 118,5 миллион марта қон топширилади. Энг юқори кўрсаткич — 1000 нафар аҳолига 31,5 марта қон топшириш тўғри келади. Ўзбекистонда эса бу кўрсаткич 1000 нафар аҳолига 7 донацияни ташкил этади», — деди Отаниёзова, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига таянган ҳолда.
Ривожланган давлатларда миллий қон захирасининг 90 фоизини ихтиёрий бепул донорлар ташкил этади. Кам даромадли давлатларда эса қон қуйишнинг 54 фоизи 5 ёшгача бўлган болаларга қилинса, юқори даромадли давлатларда бу кўрсаткич 76 фоизни ташкил этиб, асосан 60 ёшдан ошган беморларга нисбатан амалга оширилади.
Отаниёзова, шунингдек, дунёда донорлик қони орқали вирусли гепатит C билан юқиш муаммосига эътибор қаратди. Унга кўра, Ўзбекистонда онкогематологик касалликларга чалинган болалар орасида қон қуйиш орқали юқиш ҳолатлари аниқланган. Шу боис донорлик қони хавфсизлигини назорат қилишни кучайтириш таклиф қилинди.
Сенат раиси Танзила Норбоева мазкур қонун донорларни қўллаб-қувватлаш билан бирга, фуқаролар саломатлигини ва ҳаётини муҳофаза қилишга ҳам қаратилганини таъкидлади.
«Эндиликда маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари фахрий донорларни қўшимча рағбатлантириш чораларини ўзлари жорий этишлари мумкин. Шу сабабли, маҳаллий кенгашлар раҳбарларини бу масалага алоҳида масъулият билан ёндашишга чақирамиз. Ҳудудларда ташаббусларни бирлаштириб, амалий чоралар кўриш муҳим. Чунки бу фақат Соғлиқни сақлаш вазирлигининг иши эмас, балки ҳаммамизнинг ишимиз», — деди Норбоева.
Шунингдек, у давлат идоралари ва нодавлат секторининг ҳамкорлиги кўпроқ одамларни донорликка жалб этиш имконини беришини таъкидлади.
«Қаерда рағбат бор бўлса, у ерда интилиш бор. Ҳатто ортиқча ташвиқот ҳам шарт эмас. […] Фуқароларнинг ўзи қизиқиш билдира бошлаяпти. Бу нафақат жамоат транспортида бепул юриш ёки кўкрак нишони масаласи. Инсон нафақат яқинлари, балки бошқа одамларнинг ҳаёти учун ҳам масъулиятни ҳис этади», — дея хулоса қилди Сенат раиси.
