Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 2025 йил 3 март куни қурилиш майдончаларида чанг ва қум зарралари ҳавога кўтарилиши учун жарималар жорий этиш ҳақидаги қонунни имзолади. Ҳужжат уч ойдан сўнг — 5 июнь куни кучга киради.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс 85−1-модда билан тўлдирилди. Унга кўра, 500 кв. м ва ундан катта қурилиш майдончаларида, шунингдек, унга туташ ҳудудларда ва чиқиш йўлларида чанг ва қум кўтарилишини олдини олиш талабларини бузганлик ёки ҳавога чиқариладиган ифлослантирувчи моддалар меъёрларидан ошиб кетганлик учун мансабдор шахсларга 10 базавий ҳисоблаш миқдори (3,75 млн сўм) миқдорида жарима белгиланди.
Агар худди шу ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилгандан сўнг бир йил ичида такрорланса, мансабдор шахсларга нисбатан 50 БҲМ (18,75 млн сўм) миқдорида жарима қўлланилади.
Қонун 2025 йил 20 февраль куни Олий Мажлис Сенати томонидан маъқулланган. Сенатор Икромхон Нажмиддинов таъкидлашича, Ўзбекистонда қурилиш ва урбанизация кенгайиши, шунингдек, қурилиш майдончаларида чанг ва қум зарраларининг ҳавога кўтарилиши атмосфера ҳавосининг сифатини ёмонлаштирмоқда.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда республиканинг шаҳарларида чанг кўтарилиши тез-тез учраб туради, ўртача йилига 50−80 кун кузатилади. Статистик маълумотларга кўра, 500 кв. м майдонга эга очиқ қурилиш майдонидан йилига тахминан 50 тонна чанг ва қум ҳавога кўтарилади.
Шаҳарсозлик меъёрларида қурилиш майдончалари ва кириш-йўлларида чанг ва қум кўтарилишининг олдини олиш учун мажбурий талаблар аллақачон белгиланган. Жумладан, сув сепгич ва тарқатгичлардан фойдаланиш шарт қилиб қўйилган. Аммо бугунгача қонунчиликда қурилиш пайтида атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш ва шаҳарсозлик қоидалари талабларига мувофиқ қурувчи ташкилотларнинг жавобгарлиги аниқ белгиланмаган эди.
Сенатор Рустам Каланов жорий этилаётган жарималар самарали бўлишига шубҳа билдирди. Унинг таъкидлашича, Ўзбекистонда 1 кв. м уй-жой нархи ўртача 15−20 млн сўмни ташкил этади. Экология вазирлиги вакили эса мазкур санкция ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга қаратилганини таъкидлади.
Сенатор Покиза Аҳмеджанова қурилиш компаниялари томонидан чанг чиқариш билан боғлиқ қоидалар бузилганда, уларнинг «Шаффоф қурилиш» рейтинг балларини пасайтиришни таклиф қилди. Ҳозирда президент қарорига кўра, дарахтларни ноқонуний кесган қурилиш ташкилотлари рейтингда балларини йўқотади.
Экология вазирлиги вакили бу ғояни қўллаб-қувватлади ва қонун қабул қилинганидан сўнг, ушбу талабни жорий этиш мумкинлигини маълум қилди.
