2025 йил 20 июлдан бошлаб Ўзбекистонда шахсий фойдаланиш учун биологик фаол қўшимчаларни (БАД) бож тўламасдан олиб кириш учун меъёрлар жорий этилади.
2025 йил 19 апрелда қабул қилинган Вазирлар Маҳкамасининг айрим турдаги товарларни божхона чегараси орқали олиб ўтиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисидаги қарорида назарда тутилган. Аввал хабар берилганидек, мазкур ҳужжатга кўра, 1 майдан бошлаб жисмоний шахслар томонидан товарларни божсиз олиб кириш меъёрлари қатъийлаштирилади: аэропортлар орқали — 1000 долларгача (ҳозир — 2000 доллар), темир йўл орқали — 500 доллар (1000 доллар). Курьерлик орқали юбориладиган посилкалар учун меъёрлар чоракда 1000 доллардан ойига 200 долларгача қисқартирилади. Шунингдек, божсиз олиб кириш учун чет элда бўлишнинг минимал муддатлари жорий этилади.
Ҳужжатга кўра, эндиликда жисмоний шахслар БАДларни қуйидаги миқдорларда бож тўламасдан олиб киришлари мумкин (бундан олдин бундай чекловлар мавжуд эмас эди):
- суюқ ҳолда ва сироп кўринишида — 10 флаконгача;
- қуруқ кукун ҳолда — 0,5 кг гача;
- таблетка кўринишида — 100 донагача;
- капсула кўринишида — 100 дона ёки 4та ПЭТ банкагача;
- қуритилган ҳолда (гуллар, ўсимлик қисмлари, илдизлар) — 0,5 кг гача.
Бундан ташқари, қарорда бошқа айрим товарлар учун ҳам божсиз олиб кириш меъёрлари аниқлаштирилади ёки ўзгартирилади.
Алкоголь маҳсулотлар учун меъёр ўзгаришсиз қолмоқда — 2 литргача. Тамаки маҳсулотлари учун эса аввалги 10 қутиллик умумий чеклов ўрнига аниқ лимитлар белгиланди:
- сигареталар — 200 донагача;
- сигаралар — 5 донагача;
- тамаки — 100 граммгача.
Атирлар ва одеколонлар бўйича — эндиликда ҳар бири 300 млгача бўлган 3 флакондан ортиқ бўлмаган миқдорда олиб киришга рухсат этилади (аввал 3 донагача деб белгиланган, ҳажми кўрсатилмаган эди).
Жисмоний шахслар томонидан божхона тўловларисиз олиб кирилиши мумкин бўлган айрим турдаги товарлар учун меъёрлар:
| Товар номи | Амалдаги лимит | 2025 йил 20 июлдан лимит |
|---|---|---|
| Алкоголь маҳсулотлари (Ўзбекистон ТН ВЭД 2203−2208, шу жумладан пиво) | 2 литр | 2 литр |
| Тамаки маҳсулотларининг бири | Ҳамма турлари — 10 қутидан ошмаслиги керак | — |
| — сигареталар (ТН ВЭД 2402 20) | — | 200 дона |
| — сигаралар (ТН ВЭД 2402 10 0 00 0) | — | 5 дона |
| — тамаки (ТН ВЭД 2403) | — | 100 грамм |
| Атир ва хушбўй сувлар (ТН ВЭД 3303) | Духи ва одеколон — 3 донадан кўп эмас | Ҳар бири 300 мл бўлган 3 флакондан кўп эмас |
| Биологик фаол қўшимчалар (БАД): | — | — |
| — суюқ ҳолда ва сироп кўринишида | — | 10 флаконгача |
| — кукун кўринишида | — | 0,5 кг гача |
| — таблетка кўринишида | — | 100 донагача |
| — капсула кўринишида | — | 100 донагача ёки 4 ПЭТ банкагача |
| — қуритилган ҳолда (гуллар, ўсимлик қисмлари, илдизлар) | — | 0,5 кггача |
Қолаверса, 21 ёшга тўлмаган шахслар томонидан спиртли ичимликлар ва тамаки маҳсулотларини олиб кириш, шунингдек, уларни халқаро почта ва курьерлик жўнатмалари орқали олиб кириш тақиқланади.
Бож тўловисиз белгиланган меъёрлардан ортиқча ҳолатларда, агар товарлар но tijorat мақсадида олиб кирилса:
- спиртли ичимликлар ва тамаки маҳсулотлари учун икки баробар ягона божхона тўлови (60%) қўлланилади;
- атир ва БАДлар учун бир баробар ягона божхона тўлови (30%) белгиланади.
Жисмоний шахс томонидан айрим турдаги товарларни олиб чиқиш меъёрларида ўзгариш йўқ.
| Маҳсулот номи | Бир жисмоний шахс учун экспорт меъёри |
|---|---|
| Гуруч | 3 кг гача |
| Нон ва нон маҳсулотлари | 5 кг гача |
| Гўшт ва гўштдан тайёрланган овқат маҳсулотлари | 2 кг гача |
| Шакар | 2 кг гача |
| Ўсимлик ёғлари | 2 кг гача |
| Янгилик сабзавот ва мевалар, узум, қовунбаргилик маҳсулотлар, дуккаклилар, шунингдек, қуритилган сабзавот ва мевалар | 40 кг гача |
2023 йил август ойида Asklepiy фармацевтика компаниясининг собиқ бош директори ва STM Holding компанияси эгаси Саид Талибов БАДларга нисбатан божхона сиёсатини қайта кўриб чиқишга чақирган эди.
Тадбиркор маълум қилишича, Ўзбекистонда фармацевтика бозорининг ҳажми тахминан 1,6 миллиард долларни ташкил этади. STM Holding фармацевтика компанияси ҳисоб-китобларига кўра, бозор ҳажмининг камида 20% контрабанда ёки контрафакт маҳсулотларга тўғри келади.
«Бироқ ҳақиқий драма биологик фаол қўшимчалар (БАДлар) секторида кечмоқда. Бу ерда ноқонуний маҳсулотлар улуши таъсирли даражада — 90%га етади. Яъни, бозордаги барча БАДларнинг фақатгина 10% расмий тарзда сотилади ва уларнинг асосий қисми — бу бизнинг STM Holding компаниямиз маҳсулотларидир», — деб таъкидлади у.
У ноқонуний БАДларнинг кенг тарқалишига туртки бераётган омиллар сифатида қуйидагиларни санаб ўтди: божхона божи (ставка 30%), қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС — 12%) ва бошқа божхона харажатлари (5%).
Бундай шароитда қонуний фаолият юритаётган компаниялар маҳсулотни божхона расмийлашуви босқичида деярли 50%гача кўпроқ тўлашга мажбур. «Виждонсиз» етказиб берувчилар эса божхона ва солиқ тўловларини амалга оширмаслиги натижасида, уларнинг маҳсулоти қонуний маҳсулотларга нисбатан арзонроқ бўлиб қолади. Талибов таъкидлашича, Россия, Қозоғистон ва бошқа қатор давлатларда БАДлар бождан озод қилинган.
