Ўзбекистон Марказий банки банк карталарини чиқариш ва муомалада бўлиши қоидаларига ўзгартиришларни тасдиқлади. Қарор 2025 йил 11 ноябрь куни Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказилди.
Ҳужжатнинг янги таҳририга кўра, мамлакатда икки турдаги янги карта жорий этилмоқда:
- ижтимоий карталар — муҳтож фуқароларга нафақа ва моддий ёрдам пулларини ўтказиш учун мўлжалланган;
- бизнес-карталар — якка тартибдаги тадбиркорлар ва ўзини ўзи банд қилган шахсларга тўловларни қабул қилиш учун берилади.
14 ёшдан ошган фуқаролар банк картасини мустақил равишда олишлари мумкин. Ушбу ёшдан кичик болаларга карта ота-оналардан бири ёки қонуний вакили (ҳомийси)нинг ёзма розилиги асосида расмийлаштирилиши мумкин.
Янги қоидалар тўлов тизимлари (Uzcard ва Humo) томонидан банк карталарини олдиндан эмиссия қилиш имкониятини ҳам назарда тутади. Масалан, Uzcard аввалроқ Moment карта маҳсулотини тақдим этган эди — бу олдиндан чиқарилган карта бўлиб, «банкнинг мобил иловасида беш дақиқада фаоллаштирилади ва банкларнинг бўлимларидан ташқарида тарқатилиши мумкин»: савдо нуқталарида, бозорларда, смарт-офисларда ва агентлик каналлари орқали. Фаоллаштиришдан олдин картада шахсий маълумотлар мавжуд бўлмайди, бу уни тарқатиш ва янги фойдаланувчиларни улаш жараёнларини соддалаштириш имконини беради.
Олдиндан чиқарилган карталар олдиндан ва эгасининг исмисиз сотилиши мумкин. Уларни фаоллаштириш фақат фойдаланувчи идентификациядан ўтгандан кейин амалга оширилади. Ушбу формат айрим банклар томонидан савдо нуқталарида «тезкор бериладиган» карталарни таклиф қилишда аллақачон қўлланилмоқда.
Бундан ташқари, корпоратив карталар эгаларига ичимлик суви таъминоти ва канализация хизматлари учун ҳам мобил иловалар орқали, ҳам жойида тўлашга рухсат берилади.
Эслатиб ўтамиз, 2025 йилнинг март ойидан бошлаб Марказий банк электр энергияси ва газ учун корпоратив карталар билан тўлашга рухсат берган эди.
Kurbanoff.net блоги муаллифи Шуҳрат Қурбонов ўзгаришларни изоҳлади.
«Замонавий финтек ҳар доим ва ҳар жойда қонунчиликдан олдинда юради. Ҳозирда Марказий банк тузатишларни тасдиқлади ва янгиликлар орасида ижтимоий ва бизнес-карталар пайдо бўлди. Ижтимоий карталар аллақачон мавжуд — уларни Халқ банки Visa асосида чиқаради, бизнес-карталарни ҳам айрим банклар чиқарган. Энди улардан якка тартибдаги тадбиркорлар ва ўзини ўзи банд қилган шахслар тўловларни қабул қилиш учун расман фойдаланишлари мумкин».
У олдиндан эмиссия қилинган картанинг қонунийлаштирилганига ҳам эътибор қаратди:
«Бир нечта банклар аллақачон бундай карталарни таклиф қилмоқда — уларни ҳатто супермаркетдан сотиб олиб, идентификациядан сўнг фаоллаштириш мумкин. Энди бу ниҳоят қоидаларда мустаҳкамланди».
Экспертнинг сўзларига кўра, янгиланишлар бозорни ривожлантириш учун зарур шарт-шароитларни яратади:
«Умуман олганда, ўзгаришлар керакли — токи бир қадам олдинда бораётган банклар қонунчиликка мос келмаслиги сабабли муаммоларга дуч келмасин. Финтек шунақа — мавжуд чегаралар унга доим торлик қилади».
Карталар
Марказий банк маълумотларига кўра, 2025 йил 1 ноябрь ҳолатига Ўзбекистонда муомалада 65 миллиондан ортиқ банк карталари мавжуд бўлиб, бу ўтган йилга нисбатан 18,4 фоизга кўпдир (54,9 млн).
Бир қатор банклар сўнгги бир йил ичида муомаладаги карталар сони бўйича кескин ўсишни кўрсатди (Uzum — 14,3 марта ўсган, Anor — +86%, Octobank — +52%, Tenge Bank — +67%, AVO Bank — 4,7 марта, Yangi Bank — 30 марта). Гап асосан рақамли банклар ёки кучли онлайн экотизимга эга банклар ҳақида кетмоқда.
Баъзи йирик ўйинчиларда фаол карталар сони камайиши кузатилмоқда: Халқ банки (-13%), «Асака банк» (-19%), TBC Bank (-11%). Карталар сони бўйича етакчиликни ҳамон Халқ банки (пенсия ва нафақаларни тўлаш ҳуқуқи эвазига) — 10,4 миллион дона, «Агробанк» — 6,6 млн, «Ипотека-банк» — 5,2 млн, ЎзМБ — 4,3 млн, TBC — 4,2 млн эгаллаб турибди. Уларни Uzum bank — 3,74 млн, Hamkorbank — 3,58 млн, «Ипак йўли» банки — 3,53 млн, Anor bank — 3,47 млн қувиб етмоқда.
