АҚШ Марказий Осиё давлатларига мустақиллигини сақлаб қолиш ва ўз келажагини ўзи белгилаш имкониятига эга бўлишига ёрдам беришга интилмоқда. Бу ҳақда 2025 йил 5 ноябрь куни C5+1 (Марказий Осиё + АҚШ) дипломатик платформасининг ўн йиллигига бағишланган тадбирда республикачи сенатор, АҚШ Сенатининг Халқаро ишлар бўйича қўмитаси раиси Жеймс Риш маълум қилди.
Унинг сўзларига кўра, Марказий Осиё давлатлари «мураккаб геосиёсий муҳитда» жойлашган.
«Бугун бу ерда тўпланган етакчилар мураккаб геосиёсий муҳитда жойлашган давлатларни ифодалайди. Биз буни тушунамиз. Сизлар қудратли давлатлар ўртасида жойлашган буюк миллатларсиз. Бугунги учрашув бизнинг ҳамкорлигимизни мустаҳкамлаш ва мамлакатларингизнинг ўз тақдирини мустақил белгилашини кафолатлаш учун имконият», — деди.
Риш АҚШ Россия ва Хитой таъсирига муқобил йўл таклиф қилишга тайёрлигини таъкидлади:
«Нобарқарор Россия ва тобора тажовузкор бўлиб бораётган Хитой ўз миллий манфаатларини бутун дунё бўйлаб, кўпинча қўшнилари ҳисобига илгари сураётган бир пайтда, Қўшма Штатлар Марказий Осиё давлатларига ишончли ҳамкор билан ҳамкорлик қилиш ва ўзаро иқтисодий ривожланишнинг ҳақиқий имкониятини таклиф этмоқда».
Сенатор, шунингдек, АҚШнинг C5+1 форматидаги ҳамкорлар билан иқтисодий ҳамкорлигидаги тўсиқларни олиб ташлашга қаратилган қонун лойиҳасини Конгрессга киритганини маълум қилди:
«Ушбу йўналишни қўллаб-қувватлаш мақсадида мен сенатор [Стив] Дейнс ва ҳамкасбларим билан биргаликда шу ҳафтада C5+1 форматидаги ҳамкорларимиз билан иқтисодий ҳамкорликни ривожлантиришдаги эскирган тўсиқларни бартараф этишга қаратилган қонун лойиҳасини тақдим этдим. Гап Жексон-Вэник тузатишининг чекловларини бекор қилиш ҳақида кетмоқда».
Ушбу ташаббуснинг C5+1 платформасининг ўн йиллиги йилида тақдим этилгани ва «мамлакатларимиз ўртасидаги ҳамкорликнинг янги, динамик даврини очишга» қаратилгани рамзий маънога эга эканлигини қайд этди.
Нуқтаи назарининг якунида сенатор Жанубий ва Марказий Осиё бўйича махсус элчи Сержио Горнинг АҚШ дипломатик алоқаларини ривожлантиришдаги ҳиссасини алоҳида таъкидлади:
«Сержио Ҳиндистондаги АҚШ элчиси сифатидаги янги ролида, шунингдек, — бу сизлар учун жуда муҳим — Жанубий ва Марказий Осиё бўйича махсус элчи вазифасини бажаришда аъло даражада ишламоқда. Ишонинг, АҚШ ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги узоқ муддатли ва мустаҳкам муносабатларни мустаҳкамлаш учун ундан кўра муносиб инсон йўқ».
C5+1 платформаси АҚШ ва Марказий Осиёнинг бешта давлати — Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Ўзбекистонни бирлаштиради. У 2015 йилда сиёсий, иқтисодий ва минтақавий ҳамкорлик формати сифатида ташкил этилган.
Жексон-Вэник тузатиши — 1974 йилда қабул қилинган АҚШ Савдо тўғрисидаги қонунига киритилган, инсон ҳуқуқларини бузаётган давлатлар билан савдони чеклайдиган тузатиш. Ушбу тузатишни таклиф қилган конгрессменлар Генри Жексон ва Чарльз Вэник номи билан аталган. АҚШ Давлат котиби Марко Рубио бу тузатишни Марказий Осиё давлатлари, жумладан Ўзбекистонга нисбатан «ўтмиш сарқити» деб атаган эди.
