Ўзбекистон Ички ишлар вазирлиги Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга айрим Йўл ҳаракати қоидаларини бузганлик учун жавобгарликни кучайтиришни назарда тутувчи тузатишлар лойиҳасини жамоатчилик муҳокамасига қўйди.
ИИВ маълумотларига кўра, ўтган йили Ўзбекистонда 24 миллионта ЙҲҚ бузилиши содир этилган бўлиб, унинг 81% қўпол қоидабузарликлар — қарама-қарши йўлга чиқиш, светофорнинг тақиқловчи сигналига амал қилмаслик ва тезликни сезиларли оширишдан иборат бўлган.
Таҳлилларга кўра, айнан тезликни ошириш қоидабузарликларнинг энг кенг тарқалган тури бўлган:
- қарама-қарши йўлга чиқиш — 78 753 та ҳолат;
- қизил чироқда ўтиш — 1 156 763 та;
- тезликни ошириш — 13 550 014 та.
2025 йилнинг биринчи ярмида ушбу 3 турдаги қоидабузарлик бўйича статистика қуйидагича:
- қарама-қарши йўлга чиқиш — 48 141 та ҳолат;
- қизил чироқда ўтиш — 561 088 та;
- тезликни ошириш — 6 363 034 та.
Тезликни ошириш ЙТҲнинг оғир оқибатлари билан ҳам бевосита боғлиқ. 2024 йилнинг биринчи ярмида 3366 та одам ўлими билан боғлиқ авария содир бўлган, 922 киши ҳалок бўлган. 2025 йилнинг дастлабки 6 ойида 3286 та ЙТҲ қайд этилиб, 894 киши ҳалок бўлган.
ИИВ таъкидлашича, ижтимоий тармоқларда ҳайдовчилар, жумладан таниқли шахсларнинг: «Жаримани тўладим — истаганимча ҳайдашим мумкин» деган хавфли тенденцияси оммалашмоқда. Бундан ташқари, ҳайдовчиларнинг ҳайдаш маданиятига эътиборсизлиги ва йўл ҳаракатининг бошқа иштирокчиларига нисбатан ҳурматсизлик ҳолатлари ортиб бормоқда. Шу муносабат билан қоидалар ва қонунчиликка ўзгартиришлар киритиш режалаштирилган.
Қонун лойиҳасига кўра, агар ҳайдовчи бир ой ичида қуйидаги қоидабузарликларни 10 марта содир этса, у охирги қоидабузарлик учун қўшимча равишда олти ой муддатга транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум қилиниши мумкин:
- тезликни соатига 40 км/соатдан ортиқ, аммо 60 км/соатдан кўп бўлмаган тезликда ошириш (МЖТК 128-3-моддасининг 3-қисми);
- тезликни соатига 60 км/соатдан ортиқ ошириш (МЖТК 128-3-моддасининг 4-қисми);
- светофорнинг тақиқловчи сигналига ёки йўл ҳаракатини тартибга солувчининг тақиқловчи имо-ишорасига амал қилмаган ҳолда ўтиш (МЖТК 128-4-моддасининг 2-қисми);
- йўл ҳаракати қоидаларини бузган ҳолда қарама-қарши ҳаракатланиш учун мўлжалланган йўлнинг томонига ёки полосасига чиқиш, худди шунингдек, авария ҳолати юзага келишига сабаб бўлган, яъни йўл ҳаракатининг бошқа иштирокчиларини тезликни кескин ўзгартиришга, ҳаракат йўналишини ўзгартиришга ёхуд ўз хавфсизлигини ёки бошқа фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлаш учун бошқа чоралар кўришга мажбур қилган ҳуқуқбузарликни содир этиш (МЖТК 128-5-моддасининг 2-қисми).
Бундан ташқари, тезликни соатига 100 км/соатдан кўпроқ оширганлик учун алоҳида жазо белгилаш таклиф қилинмоқда: олти ой муддатга транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум қилиш ва 20 базавий ҳисоблаш миқдорида (8,24 млн сўм) жарима.
Тузатишлар жарималарни тўлашда чегирма ҳуқуқини чеклашни ҳам назарда тутади: бир йил давомида бир ойда икки марта қизил чироқда ўтган ёки қарама-қарши йўлга чиққан (авария ҳолатини юзага келтирган), шунингдек, тезликни беш марта соатига 40 км/соатдан ортиқ, аммо 60 км/соатдан кўп бўлмаган тезликда, ёки 60 км/соатдан ортиқ тезликда оширган ҳайдовчиларга имтиёз қўлланилмайди.
Эслатиб ўтамиз, ҳозирда ҳайдовчи жаримани чегирма билан — 15 кун ичида 50% ёки 30 кун ичида 70% чегирма билан тўлаши мумкин бўлган тартиб амалда. Айрим қоидабузарликлар учун бу имтиёз ҳозирда ҳам қўлланилмайди.
2025 йил июль ойидаги йиғилишда президент Ўзбекистонда «Мунтазам қоидабузарлар» дастури ишга туширилишини маълум қилган эди: агар ҳайдовчи бир ой ичида икки марта қарама-қарши йўлга чиқса, қизил чироқда ўтса ёки тезликни беш марта оширса, жарималарга бир йил давомида чегирма берилмайди. Бир ой ичида 10 ва ундан ортиқ қоидабузарлик содир этилса — олти ойгача ҳайдовчилик ҳуқуқидан маҳрум қилиш жазоси қўлланилади.
