Ўзбекистонда алоҳида турдаги товарлар учун экологик йиғим жорий этиш режалаштирилмоқда. Бу ҳақда Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазири Азиз Абдуҳакимовнинг 2025 йил 14 август куни президентга тақдим этилган тақдимотида айтилган.
Биринчи босқичда қуйидагилар учун эко-йиғим белгилаш таклиф этилмоқда:
- батареялар ва аккумуляторлар;
- транспорт воситалари;
- мойлаш материаллари;
- қадоқлаш маҳсулотлари;
- шиналар ва резина камералар;
- шиша маҳсулотлар.
Давлат раҳбари матбуот хизмати маълумотларига кўра, мамлакатда ҳар йили 14 миллион тонна маиший чиқинди ҳосил бўлади, аммо уларни қайта ишлаш даражаси пастлигича қолмоқда. Сўнгги йилларда амалга оширилган лойиҳалар туфайли бу кўрсаткич 5%га етди.
Ўзбекистонда ҳар йили 144 минг тонна электрон чиқинди (2024 йилда 140 минг тонна эканлиги хабар қилинганди), 1,8 млн тонна пластик, 647 минг тонна шиша, 250 минг тонна мой ва 217 минг тонна резина чиқинди пайдо бўлади. Шу билан бирга, ҳозирда шиналарни қайта ишлаш 17%, шишани — 6,3%, пластмассани — 11,2% ташкил этади.
Чиқиндилар асосан ҳаво, сув ва тупроқни ифлослантирувчи полигонларга ташланади.
Шу муносабат билан ишлаб чиқарувчилар чиқиндиларни қайта ишлаш ва утилизация қилишга мажбурланади. Чиқиндиларни бошқариш ва айланма иқтисодиётни ривожлантириш агентлиги қошида жамоатчилик иштирокида утилизация йиғими учун махсус фонд ташкил этиш режалаштирилган. Ушбу жамғарма маблағлари ҳисобидан қайта ишлаш лойиҳаларига “яшил” субсидиялар ажратилади.
Фақатгина қоғоз, пластик, резина, шиша ва тўқимачилик чиқиндиларини қайта ишлаш ҳисобига 1 триллион сўмгача хомашё олиш мумкин. Қурилиш, кимё, электрон, техник чиқиндилар ва саноат мойларини қайта ишлаш йўналишлари ҳам истиқболли ҳисобланади.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистонда қурилиш шишаси учун ҳам утилизация йиғимини жорий этиш режалаштирилган. Бу ҳақдаги қонун лойиҳаси июль ойида Олий Мажлис Қонунчилик палатаси томонидан биринчи ўқишда маъқулланган эди. Ўшанда Ўзбекистонда ҳар йили 408 минг тоннага яқин шиша чиқинди ҳосил бўлиши, лекин фақат 9% қайта ишланиши хабар қилинганди.
