Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Атом энергияси агентлиги («Ўзатом») ва Россиянинг «Росатом» давлат корпорацияси Ўзбекистонда катта қувватли атом электр станцияси қуриш имкониятларини ўрганиш бўйича келишув имзолади. Бу ҳақда «Ўзатом» хабар берди.
Ҳужжатнинг номи «Росатом» эълон қилганидан фарқ қилади. Россия компанияси аввалроқ «Ўзбекистон Республикасида катта қувватли АЭС қуриш лойиҳасини амалга оширишнинг асосий шартлари тўғрисида»ги келишув имзоланганини маълум қилган эди.
Имзолаш маросимида Санкт-Петербург халқаро иқтисодий форуми (ПМЭФ-2025) доирасида «Ўзатом» директори Азим Аҳмедхўжаев ва «Росатом» бош директори Алексей Лихачёв иштирок этди.
«Ўзатом» маълумотларига кўра, келишув Россия президенти Владимир Путиннинг 2024 йил 27 май куни Ўзбекистонга давлат ташрифи чоғида эришилган келишувларнинг мантиқий давоми бўлди.
2025 йил 28 апрель куни «ИННОПРОМ. Марказий Осиё» кўргазмаси доирасида «Росатом» раҳбари Алексей Лихачёв ва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев учрашувида Ўзбекистон томони йирик АЭС қуриш имкониятини ўрганишга қарор қилди.
Ҳужжат иккита ВВЭР-1000 энергоблокини қуришнинг асосий шартларини, келажакда 4 та энергоблоккача кенгайтириш имкониятини назарда тутади.
«Лойиҳа Россия технологияларига асосланган бўлиб, улар Россияда ва Хитойдаги («Тянвань» АЭС) ҳамда Ҳиндистондаги («Куданкулам» АЭС) хорижий объектларда ўз самарадорлиги ва хавфсизлигини исботлаган. Умуман олганда, ВВЭР-1000 реакторлари бугунги кунга қадар 420 реактор-йилдан ортиқ ишлаган», дейилади хабарда.
«Ўзатом» раҳбари Азим Аҳмедхўжаевнинг таъкидлашича, Ўзбекистон катта қувватли АЭС қурилишини «мамлакатнинг ҳозирги ва келажакдаги экологик тоза энергия эҳтиёжларини қоплай оладиган ишончли ва мувозанатли энергия тизимини яратиш манбаи» сифатида кўриб чиқмоқда.
«Келишувнинг имзоланиши катта қувватли АЭС қурилиши лойиҳасини амалга оширишнинг асосий шартларини фаол ўрганишни бошлаш имконини беради. Лойиҳанинг асосий жиҳатларини ўрганиш, қурилиш қийматини баҳолаш билан шуғулланадиган қўшма ишчи гуруҳ тузилди», деди у.
Атом энергияси агентлиги ишчи гуруҳи томонидан ўрганиш якунлари бўйича катта қувватли АЭС қурилишини амалга ошириш бўйича қарор қабул қилинишини, бу «кичик АЭС қурилишининг мантиқий давоми бўлишини» маълум қилди.
Алексей Лихачёв кичик ва катта қувватли атом станцияларини бирлаштириш Ўзбекистонда кучли «карбонат ангидридсиз энергия кластери»ни шакллантиришга, шунингдек, «мамлакатнинг ўсиб бораётган электр энергияси эҳтиёжларига жавоб беришга» ҳамда мамлакатда саноат, инновацион индустрияларни ривожлантириш учун асос бўлишга қодир деб ҳисоблайди.
Унинг таъкидлашича, «Росатом» Жиззах вилоятида кичик қувватли атом станцияси қурилишини фаол илгари сурмоқда ва биринчи блок учун реактор ускуналарини ишлаб чиқаришни аллақачон бошлаган.
Унинг сўзларига кўра, бундай формат қурилиш харажатларини оптималлаштиришга ва электр энергиясининг «рақобатбардошлигини оширишга», «уни истеъмолчи учун янада жозибали қилишга» имкон беради.
«Бу қурилмада бизда базавий генерация, дейлик, 2000 МВт бўлади, агар биз «минглик» учун қўйсак, ва яна 200 МВт (кичик блоклар — ИФ) даражасида жуда катта маневр имконияти бўлади», — дея тушунтирди Лихачёв («Интерфакс»дан иқтибос).
Лойиҳани қайта шакллантириш туфайли унинг қийматининг ўзгариши ҳақидаги саволга жавоб бераркан, Лихачёвнинг айтишича, «кичик электр станциясидан келадиган даромад катта гигаваттли қувватларни қуришнинг якуний босқичидаги инвестиция, капитал харажатларини сезиларли даражада камайтиради».
У мутлақ рақамларни айтмади, баҳолаш қийинлигини таъкидлади.
«Майдончаларни (катта ва кичик) оптималлаштириш, уларни битта умумий майдончага айлантириш капитал харажатларини аниқ 10% гача қисқартиради», — дея хулоса қилди Лихачёв. Унинг сўзларига кўра, катта АЭС ишга туширилишидан олдин кичик АЭСдан тушум қўшилса, эффект янада катта бўлиши мумкин.
Аввалроқ Россия Федерацияси ҳукумати раиси ўринбосари Александр Новак Ўзбекистон ва Россия республикада атом электр станцияси қурилишининг иқтисодий параметрларини муҳокама қилаётганини маълум қилган эди.
«Бугунги кунда [АЭС қурилишининг] аниқ иқтисодий параметрлари муҳокама қилинмоқда. Бу 1000 МВтдан иккита блок ва 55 МВтдан иккита блокдир. Биз Ўзбекистонда биринчи марта кичик қувватли атом станциясини амалга оширамиз», деди у.
«Ўзатом» матбуот хизмати «Газета»га Жиззах вилоятидаги кичик қувватли атом станцияси лойиҳаси ўзгартирилганини тасдиқлади. Дастлаб режалаштирилган 6 та 55 МВтлик (жами 330 МВт) ядро реактори ўрнига иккита реактор (жами 110 МВт) ўрнатиш режалаштирилмоқда.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистондаги кичик АЭСнинг асосини атом муз ёрар кемаларида қўлланилган сув-сувли ядро реактори РИТМ-200Н ташкил этади, аммо бу реакторлар билан қуруқликдаги АЭС ҳали қурилмаган ва референт (синовдан ўтган) ҳисобланмайди.
