Ўзбекистонда 2011 йилда қабул қилинган «Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятида доимий яшаш жойи бўйича рўйхатга олиниши лозим бўлган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари тоифаларининг рўйхати тўғрисида»ги қонуннинг амал қилиши бекор қилинмоқда.
Бу «Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни яшаш жойи ва бўлиш жойи бўйича рўйхатга олиш тўғрисида»ги янги қонунда назарда тутилган. Қонунчилик палатаси уни 2024 йил 15 октябрда қабул қилган, Сенат 2025 йил 24 январда маъқуллаган, президент эса ҳужжатни 11 июлда имзолаган. Қонун уч ойдан кейин — 2025 йил 12 октябрда кучга киради.
Амалдаги қонуннинг бекор қилиниши президентнинг 2023 йил 8 майдаги фармонида назарда тутилган эди, чунки ҳозирги тартиб фуқароларнинг мамлакат бўйлаб эркин ҳаракатланиш, шунингдек, янгиланган Конституциянинг 32-моддасида назарда тутилган бўлиш ва яшаш жойини танлаш ҳуқуқларини чеклаб қўйган эди.
Амалдаги қонунга кўра, пойтахтда доимий рўйхатга фақат 12 тоифадаги фуқаролар киритилган эди: уй эгалари, қариндошлар, васийликка олинганлар ва оилага тарбияга олинган болалар, ота-онаси бўлмаган вояга етмаган қондош ака-ука ва опа-сингиллар, парламент, президент, Вазирлар Маҳкамаси томонидан ёки президент билан келишилган ҳолда лавозимга сайланган, тайинланган, тасдиқланган фуқаролар, шунингдек, уларнинг оила аъзолари ва бошқалар.
Энди бу рўйхат бекор қилинмоқда — ҳар қандай фуқаро доимий рўйхатдан ўтиши мумкин. Шунингдек, фуқароларни бўлиш жойи бўйича рўйхатга олишда хабардор қилиш тартибини жорий этишга қаратилган янги механизмлар ҳам татбиқ этилмоқда.
Фуқароларга, шунингдек, Ўзбекистонда доимий яшовчи чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга бўлиш жойи бўйича рўйхатдан ўтиш учун онлайн мурожаат қилиш имконияти Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали ёки ички ишлар органларининг миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлинмалари, шунингдек, давлат хизматлари марказлари орқали шахсан мурожаат қилиш имконияти берилмоқда.
«E-xabar berish» тизими жорий этилмоқда, у орқали Ўзбекистонда доимий яшовчи чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни яшаш жойи бўйича рўйхатга олиш ва ҳисобга олиш амалга оширилади.
Шу билан бирга, Ўзбекистон фуқароларининг яшаш жойи бўйича рўйхатдан ўтмасдан бўлиш муддати 15 иш кунидан 10 иш кунигача қисқартирилмоқда.
Батафсил: доимий рўйхатга олиш
Ўзбекистон фуқароларини яшаш жойи бўйича рўйхатга олиш бир неча усулда амалга оширилиши мумкин:
- шахсан мурожаат қилиш орқали ички ишлар органларининг Миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлинмаларида;
- шахсан мурожаат қилиш орқали Давлат хизматлари марказларида;
- Ягона интерактив давлат хизматлари портали (my.gov.uz) орқали — хабардор қилиш тартибида.
Шахсан мурожаат қилганда рўйхатдан ўтиш учун фуқаро қуйидагиларни тақдим этиши шарт:
- турар жой мулкдорининг турар жой бериш тўғрисидаги аризаси (розилиги) ёки мулкдор шахсан иштирок эта олмаса, нотариал тасдиқланган розилик;
- мулкдорнинг паспорти ёки ID-картаси, шунингдек, ўз паспорти ёки ID-картаси.
Агар аризачи билан бирга 16 ёшгача бўлган бола рўйхатга олинаётган бўлса, боланинг туғилганлик гувоҳномаси ёки шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжат, шунингдек, агар бола васийликда бўлса ёки оилага тарбияга берилган бўлса, васийлик ёки ҳомийликни тасдиқловчи ҳужжатлар талаб қилинади.
Бунда агар бола ўз ота-онаси ёки ота-онасидан бирининг яшаш жойи бўйича рўйхатга олинаётган бўлса, уй мулкдорининг розилиги талаб қилинмайди.
Корхона ёки муассасалар ихтиёридаги хизмат турар жойида (ётоқхонада) рўйхатдан ўтиш учун ордер ёки ташкилот раҳбариятининг ёзма рухсатини тақдим этиш лозим.
Ҳужжатлар тақдим этилгандан сўнг масъул ходим уларнинг ҳаққонийлигини текширади, рўйхатдан ўтиш ҳақидаги электрон анкетни шакллантиради ва уни «Manzil» тизимига юклайди. Анкета аризачи томонидан фойдаланувчини идентификациялаш ва верификациялаш орқали тасдиқланади. Агар рўйхат my.gov.uz портали орқали амалга оширилса, анкетни аризачи ҳам, турар жой мулкдори ҳам тасдиқлайди.
Электрон анкетни кўриб чиқиш муддати бир иш кунидан ошмаслиги керак. Жараён якунлангандан сўнг фуқарога электрон ёки қоғоз шаклида яшаш жойи бўйича рўйхатдан ўтганлиги ҳақида маълумотнома расмийлаштирилади.
Вақтинчалик рўйхатга олиш
Ўзбекистон фуқароларини бўлиш жойи бўйича рўйхатга олиш эндиликда янги нормалар билан тартибга солинади. Қонунга кўра, фуқаролар қуйидагича рўйхатдан ўтишлари мумкин:
- шахсан мурожаат қилиш орқали ички ишлар органларининг миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлинмаларида;
- ИИБ таянч пунктлари ва маҳалла ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларида;
- давлат хизматлари марказларида;
- Ягона интерактив давлат хизматлари портали ёки «E-xabar berish» тизими орқали — хабардор қилиш тартибида;
- «E-Mehmon» тизими орқали — хабардор қилиш тартибида — меҳмонхоналарда яшаганда ёки тиббиёт муассасаларида бўлганда.
Доимий рўйхатдан ўтмаганлик вақтинчалик бўлиш жойи бўйича рўйхатдан ўтишни рад этиш учун асос бўла олмайди.
Рўйхатдан ўтиш учун фуқаро қуйидагиларни тақдим этиши керак:
- турар жой мулкдорининг аризаси ёки розилиги (зарурат бўлса — нотариал тасдиқланган);
- мулкдор ва рўйхатдан ўтаётган шахснинг паспорти ёки ID-картаси;
- агар 16 ёшгача бўлган бола кўрсатилса — унинг туғилганлик гувоҳномаси ёки шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжат;
- васийлик ёки ҳомийликда бўлса — тасдиқловчи ҳужжатлар.
Агар турар жойни ижарага бериш шартномаси тузилган ва у солиқ идорасида рўйхатдан ўтган бўлса, мулкдорнинг розилиги талаб қилинмайди. Ижара шартномаси бўйича вақтинчалик рўйхатга олиш бир йилгача муддатга амалга оширилиши мумкин.
Бола ота-онаси манзили бўйича рўйхатга олинганда ҳам мулкдорнинг розилиги талаб қилинмайди.
Хизмат хоналари ва ётоқхоналар учун ордер ёки корхона раҳбарининг ёзма рухсати талаб қилинади.
Барча тақдим этилган ҳужжатлар текширилади, шундан сўнг масъул ходим электрон аризани шакллантиради ва уни «E-xabar berish» тизимига юклайди. Фуқаро аризани ўзи ҳам — my.gov.uz портали ёки «E-xabar berish» тизими орқали топшириши мумкин, бунда электрон идентификация ва тасдиқлаш воситаларидан фойдаланилади. Солиқ идорасида ҳисобга олинган шартнома бўйича ижарачилар учун мулкдорнинг тасдиқлаши талаб қилинмайди.
Агар фуқаро меҳмонхонада яшаётган бўлса ёки стационар даволанишда бўлса, электрон ариза меҳмонхона ёки тиббиёт муассасаси ходими томонидан «E-Mehmon» тизими орқали шакллантирилади.
Электрон аризани кўриб чиқиш бир иш кунидан ошмаслиги керак. Рўйхатдан ўтгандан сўнг фуқаро электрон ёки қоғоз шаклида бўлиш жойи бўйича рўйхатдан ўтганлиги ҳақида маълумотнома олади.
Агар рўйхатдан ўтиш муддати тугаган бўлса, лекин фуқаро бу манзилда яшашни давом эттирса, у 10 иш куни ичида қайта рўйхатдан ўтиши шарт.
