Солиқ қўмитаси раиси Шерзод Қудбиев уй-жойларни пасайтирилган нархларда сотиш амалиётини қисқартириш мақсадида кўчмас мулкнинг квадрат метри нархига минимал чегара ўрнатишни таклиф қилди. Бу ҳақда у Савдо-саноат палатаси томонидан ташкил этилган қурилиш соҳаси вакиллари билан учрашувда маълум қилди.
«Баъзида, алоҳида ҳолларда, жуда кўп квартиралар ва кўчмас мулк объектлари ўта паст нархларда сотилмоқда. Бунга қарши қандай курашишимиз керак? Биз, албатта, сиз айтаётган кўплаб далилларни қабул қиламиз ва ўзимиз устимизда ишлаймиз, лекин сизнинг ўзингиз ҳам қурувчиларга: „Эй, кўзингни оч“, — дейишингизни истардим», — деди Шерзод Қудбиев.
У ўз қўлида квартираларнинг асоссиз паст нархларда сотилиши ҳақида аниқ маълумотлар борлигини таъкидлади.
«Менда жуда кўп маълумотлар бор: қайси компания, айнан қаерда, қайси манзилда бир майдондаги квартираларни бир квадрат метри учун 1 миллион сўмдан, айнан рўпарасида эса 4,9 миллион сўмдан сотаётгани ҳақида. Ва бундай ҳолатлар жуда кўп», — дея қайд этди.
Қудбиевнинг сўзларига кўра, 2025 йилнинг биринчи ярмида 2000 та (353 минг кв. м) уй-жой битими 1 миллион сўмдан паст нархда, 9300 та (702 минг кв. м) битим 1 миллиондан 3 миллион сўмгача нархда, 13,5 мингта (933 минг кв. м) битим 3 миллиондан 5 миллион сўмгача нархда нотариал расмийлаштирилган.
«Биз бозор нархи ҳақида гапиряпмиз. Лекин, менимча, агар сиз позицияни белгилаб берсангиз, бу ўйиннинг тўғри қоидаларини ўрнатишга ёрдам беради. Қонунга итоаткор қурувчи, девелопер бундай [схемалар] туфайли ютқазади», — дея таъкидлади Солиқ қўмитаси раиси.
У минимал нарх чегаралари нафақат солиқ хизматига, балки ҳалол ва қонуний ишлайдиган қурувчиларнинг ўзига ҳам кераклигини қўшимча қилди. Унинг фикрича, бундай ташаббус Ўзбекистон Қурувчилар уюшмасининг ўзидан чиқиши керак.
«Сиз биласизки, Тошкентда бир квадрат метр нархи таъмирсиз 300-400-500 доллардан арзон эмас. Мен ҳеч кимни хафа қилмаслик учун аниқ туманларни айтмаяпман. Лекин пойтахт чеккасида ҳам бир квадрат учун 300-400 доллардан паст нарх бўлиши мумкин эмас. Вилоятларда, балки бироз пастроқ, Тошкент туманларида эса — ер нархига қараб яна бироз пастроқ. Шундай экан, агар минимал чегаралар жорий этилса — бу нафақат солиқ органларига, балки сизга ҳам, виждонли қурувчиларни ҳимоя қилиш учун ҳам керак бўлади», — деди Қудбиев.
Савдо-саноат палатаси раиси Даврон Ваҳобов ташаббусни қўллаб-қувватлади:
«Кўпгина танишларим бундай арзон уйларни изламоқда. Агар берсангиз — биз келамиз», — деди у аудитория кулгиси остида.
«20 августгача оз қолди. Ўтган йили Президент: „Тадбиркорлар, биз сизнинг барча ташаббусларингизни қўллаб-қувватлаймиз. Очиқ ва ҳалол ишлаш вақти келди“… Шунинг учун сиз таклифлар ишлаб чиқишингиз керак», — деди ССП раҳбари.
У шунингдек, қурувчиларни минимал нархларни босқичма-босқич жорий этиш ғоясини қўллаб-қувватлашга чақирди:
«Бир уйда бир квадрат учун 7 миллион сўмдан паст нарх бўлиши мумкин эмас. Мен ҳозир компанияларни айтмаяпман, лекин агар интеграция бўлганда эди — нотариус хулосасисиз, Давлат архитектура-қурилиш назорати хулосасисиз объектни бозор нархидан паст сотиб бўлмасди. Биз Миробод туманида минимум 15 миллион сўм ўрнатинг демоқчи эмасмиз-ку. Агар соатбай ишларни, материалларни қўшсак — тизим қуриш мумкин. Бу ҳақда ўйлаб кўринг», — деди Ваҳобов.
ССП раҳбари нархлар кескин тенглаштирилса, компаниялар учун солиқ оқибатлари жиддий бўлиши мумкинлигидан огоҳлантирди:
«Агар ҳаммаси кескин тенглаштирилса, сиз уйни эгасига топширасиз, кейин даромадларни бўлишасиз — ва директор катта фойда солиғини тўлашга мажбур бўлади. Жазо — 20%. Бу муқаррар. Шунинг учун биз бу масалани ташаббус сифатида кўриб чиқишни сўраймиз».
Фуқароларнинг молиявий саводхонлиги пастлиги
Қурувчилар уюшмаси раиси Мансур Ниёзмуҳамедов фуқароларни хабардор қилишни кучайтириш зарурлигини билдирди.
«Очиғини айтсам, мен ўзим бу соҳадан чиққан одам сифатида, бир пайтлар бу файлни шунчаки ташлаб юбордим. Чунки сиз доимо „бўшлиқлар“ни кўрасиз. Биз Президент Администрациясига таклиф бердик. Гап назорат ҳақида эмас, балки инструментлар ҳақида кетмоқда. ССПнинг улкан салоҳияти бор. Шунингдек солиқ органлари ва мобил иловаларни ҳам жалб қилиш мумкин», — деди у ССП раҳбари Даврон Ваҳобовга мурожаат қилиб.
Ниёзмуҳамедов аҳолининг молиявий саводхонлиги паст даражада эканлиги одамларни заиф қилишини таъкидлади:
«Танишларим — олий маълумотли инсонлар ҳам менга келишади. Сотув бўлими барибир уларни алдайди. Улар: „Давлат ёмон, менга „қўлга“ 200 сўм бер — мен сенга 100 сўм кэшбек қайтараман, гўё солиқлардан тежаб“… дейишади. Улар мижозларни шундай ишлашга қаратилган».
Унинг сўзларига кўра, мижоз «қизил қурувчи»нинг сўзларига ишонади ва ютаман деб ўйлайди. «Аммо кейин қурилиш ДАҚН (Давлат Архитектура Қурилиш Назорати) томонидан тўхтатилганда, қурувчи банкрот бўлади ва одам 30 минг долларини йўқотади. Суд икки йилдан сўнг, балки сизга 30 минг долларни қайтариши мумкин, лекин сиз 30 минг долларни йўқотасиз», — дея тушунтирди Мансур Ниёзмуҳамедов.
ССП раҳбари Даврон Ваҳобов ташвиқот шундоқ ҳам кераклигини, аммо ечим янада комплекс бўлиши кераклигини билдирди.
«Ҳозир жавоб бериш шарт эмас, биз ташвиқот ҳақида эмас — биз ечим ҳақида гапиряпмиз. Сиз бугун 10-15 та таклиф сўрадингиз. Агар эртага биз бу пакет билан Иқтисодиёт ва молия вазирлигига борсак, бизга буни (кв. м учун 1 млн сўмлик квартиралар суммасини — таҳр.) кўрсатишади», — деди у.
Солиқ қўмитаси раиси Шерзод Қудбиев уй-жой учун минимал нархлар мавзусига яна қайтди.
«Тошкентда бир квадрат учун 500 доллардан арзон квартира йўқ, ростини айтсам. Кичик қадамлардан бошлаш керак. Масалан, пойтахтда кв. м учун минимум 7 миллион сўм, вилоятларда — 5 миллион сўм», — деди у.
Даврон Ваҳобов дастлабки босқичда қурувчилар квартиранинг ҳақиқий нархини «1 га 1» кўрсатганликларини билдирди. «Майли, агар 10 миллионлик квартира учун 1 миллион сўмлик изолентани нақд пулга сотиб олган бўлсангиз. Лекин ҳеч бўлмаганда тўлиқ нархдан минус 20% миқдорида реал минимал нархни белгиланг. Тогда и давлат ҳам ютади», — деди ССП раҳбари.
Солиқ қўмитаси раиси Шерзод Қудбиев ташаббус йирик, ўрта ва кичик қурувчилардан чиқиши керак деб ҳисоблайди.
«Агар бозор аста-секин оқ рангга кирса, бу сизнинг фойдангизга бўлади. Да, бу тез ғалаба бўлмайди, лекин босқичма-босқич бўлади», — деди.
Тарих
Эслатиб ўтамиз, 2024 йил апрель ойида Ўзбекистонда уй-жой сотиб олиш жараёнининг шаффофлигини ошириш учун қурувчилар учун солиқ базасини 1 кв. м учун минимал нархдан келиб чиқиб белгилаш таклиф қилинган эди. Тошкентда ўртача минимал нархни 1 кв. м учун 5-7,5 миллион сўм миқдорида белгилаш режалаштирилган эди.
Солиқ қўмитаси нотариуслар томонидан тақдим этилган маълумотлар ва қурувчилардан олинган электрон ҳисобварақ-фактураларни (ЭҲФ) солиштириб, кейин қурилиш компаниялари ва харидорлар ўртасидаги шартномаларни ўрганиб, янги квартиралар ва хусусий уйлар (асосан янги қурилган квартиралар) сотишда солиқ базасини пасайтириш ҳолатларини аниқлади.
2023 йилда умумий майдони тахминан 250 минг кв. м бўлган 2500 дан ортиқ янги квартира ҳужжатлар бўйича 1 кв. м учун 1 миллион сўмгача нархда сотилган. Умумий майдони тахминан 700 минг кв. м бўлган 10 мингдан ортиқ янги қурилган квартирада 1 миллиондан 3 миллион сўмгача нарх кўрсатилган.
