Украинада бир неча кундан бери коррупция можароси тинмаяпти. 2025 йил 11 ноябрь куни мамлакатнинг асосий коррупцияга қарши кураш органлари амалдаги ва собиқ мансабдор шахслар, шунингдек, таниқли тадбиркор иштирокидаги энергетика соҳасидаги коррупция схемаси фош этилганини эълон қилди.
Ушбу тергов ҳақида Миллий коррупцияга қарши кураш бюроси (НАБУ) ва Ихтисослаштирилган коррупцияга қарши кураш прокуратураси (САП) — Украина Президенти офиси бу ёзда ўзига бўйсундиришга ҳаракат қилган, аммо мамлакатда норозилик намойишлари бошланганидан сўнг бу фикридан қайтган мустақил идоралар ҳисобот берди.
НАБУ ва САП аъзолари «Энергоатом» давлат корхонасида — барча Украина атом электр станциялари операторида йирик миқёсдаги талон-торож қилиш схемасини ишлаб чиққан «юқори даражадаги жиноий ташкилот» фош этилганини маълум қилди.
НАБУ ва САПнинг таъкидлашича, ташкилот аъзолари «Энергоатом» контрагентларидан улар билан тузилган шартномалар қийматининг 10 дан 15%гача олган. Пудратчилар ўз хизматлари/маҳсулотлари учун тўловлар блокланишининг олдини олиш ёки етказиб берувчи мақомидан айрилмаслик учун «откат» тўлашга мажбур бўлган. Идораларнинг таъкидлашича, бу амалиёт «шлагбаум» деб номланган.
НАБУ маълумотларига кўра, схемага камида 7 киши жалб қилинган. Уларнинг исмлари ошкор этилмаяпти, аммо РБК-Украина манбаларига кўра, булар:
- тадбиркор, ташкилот раҳбари — Тимур Миндич;
- собиқ энергетика вазири маслаҳатчиси — Игорь Миронюк;
- «Энергоатом»нинг жисмоний ҳимоя ва хавфсизлик бўйича ижрочи директори — Дмитрий Басов;
- маблағларни легаллаштириш учун бэк-офиснинг тўрт нафар ходими.
РБК-Украина маълумотларига кўра, ишда собиқ энергетика вазири, ҳозирги адлия вазири Герман Галушченко ва Украина собиқ вице-премьери Алексей Чернишов ҳам фигурант сифатида кўрилмоқда.
НАБУ ва САП версиясига кўра, жиноий ташкилот раҳбари (Миндич) схемага Давлат мулки фонди раҳбарининг собиқ ўринбосари, кейинчалик энергетика вазирининг маслаҳатчиси бўлган (Миронюк) ва «Энергоатом»нинг жисмоний ҳимоя ва хавфсизлик бўйича ижрочи директорини (Басов) жалб қилган. Тергов улар вазирликдаги ва давлат корхонасидаги алоқаларидан фойдаланиб, кадрлар қарорлари, харидлар ва молиявий оқимларни назорат қилган деб ҳисобламоқда.
«Аслида стратегик корхонанинг бошқаруви… расмий мансабдор шахслар томонидан эмас, балки ҳеч қандай расмий ваколатларга эга бўлмаган, аммо ўзларига «қараб турувчилар» ролини олган учинчи шахслар томонидан амалга оширилган», — дейилади НАБУ ва САП хабарида.
Шу тариқа олинган маблағларни легаллаштириш — уларни ҳисобга олиш ва норезидент компаниялар тармоғи орқали ювиш билан жиноий ташкилотнинг Киев марказида жойлашган алоҳида офиси шуғулланган. «Жами 100 миллион долларга яқин маблағ «кир ювиш машинаси» деб аталадиган жойдан ўтган», — дейишди идоралар.
НАБУ ва САП операцияси «Мидас» деб номланди ва 15 ойдан ортиқ давом этди. Бу вақт давомида терговчилар 1000 соатлик аудио ёзувларни тўплашди, якуний босқичда эса амалиётга НАБУнинг деярли бутун таркиби жалб этилган.
НАБУ эшитиш ёзувларининг парчаларини 2025 йил 10 ноябрдан бошлаб очиқ эълон қила бошлади. Рус хизмати Би-би-сининг таъкидлашича, ушбу ёзувларда одамлар бир-бирини тахаллуслар билан чақириб, камдан-кам ҳоллардагина асл исмларини ишлатишган ва жиноий фаолиятнинг турли жиҳатларини муҳокама қилишган. Масалан, ёзувлардан бирида Алексей Чернишов (у ёзувларда «Че Гевара» тахаллуси билан кўрсатилган) қандай қилиб ноқонуний офисдан унга тегишли нақд пулни олиши мумкинлигини муҳокама қилади. НАБУ ва САП Чернишовга «откат» сифатида 1,2 миллион доллар ва қарийб 100 минг евро нақд пул берилганини ҳужжатлаштирганини даъво қилмоқда.
Иш доирасида НАБУ ва САП беш кишини ҳибсга олди ва яна 7 кишига нисбатан гумон қилингани ҳақида хабар берди (уларнинг исмлари ошкор этилмаяпти). Бундан ташқари, НАБУ оператив ходимлари Киев ва бошқа минтақаларда, жумладан, «Энергоатом»да, шунингдек, Тимур Миндич ва Герман Галушченко уйларида 70 дан ортиқ тинтув ўтказди.
Тергов Украина жамиятида резонансга сабаб бўлди. Reuters нашрининг ёзишича, «энергетика соҳасидаги пора олиш айбловлари қиш совуғи бошланишидан олдин мамлакатнинг катта қисмида кундалик электр энергиясининг узоқ муддатли узилишларига дуч келаётган кенг жамоатчилик учун айниқса сезгир масала».
Тимур Миндич ким?
Тимур Миндич — «Студия Квартал 95»нинг ҳаммуассисларидан бири, бу ҳажвий ва концерт дастурларини ишлаб чиқарувчи Украина компанияси. Компания асосчиси Владимир Зеленский бўлган. У 2019 йилда Украина президенти этиб сайланганидан сўнг, компаниядаги улушини ишбилармон ҳамкорларига топширган.
РБК-Украинанинг ёзишича, Миндич кенг алоқалари туфайли Украинанинг медиа ва ишбилармон доираларида яхши танилган. Унинг исми, хусусан, украиналик олигарх Игорь Коломойский ва Зеленскийнинг ўз атрофидагилар билан боғлиқ эди.
«Украинская правда» маълумотларига кўра, 2021 йил бошида Зеленский ўз туғилган кунини Миндичнинг квартирасида нишонлаган: Россиянинг кенг кўламли босқинидан олдин улар Киевдаги Грушевский кўчасидаги бир уйда яшаган.
РБК-Украинанинг таъкидлашича, 2024–2025 йилларда Миндичнинг исми тез-тез коррупцияга қарши терговлар контекстида пайдо бўла бошлади. Маҳаллий ОАВ Миндич ва Чернишовни Украина раҳбариятининг НАБУ ва САП мустақиллигидан маҳрум қилиш уринишлари билан ҳам боғлаган.
Миндич «Мидас» операцияси доирасидаги тинтувлардан бир неча соат олдин Украина ҳудудини тарк этган.
Украина расмийларининг муносабати
Коррупция можароси фонида Зеленский энергетика вазири Светлана Гринчук ва адлия вазири Герман Галушченконинг истеъфосини талаб қилди.
«Менимча, адлия вазири ва энергетика вазири ўз лавозимларида қолишлари мумкин эмас. Бу ишонч масаласи ҳамдир. Агар айбловлар бўлса, уларга жавоб бериш керак. Лавозимдан четлаштириш тўғрисидаги қарор — энг тезкор чора. Мен Украина бош вазиридан ушбу вазирларнинг истеъфога чиқиши ҳақидаги аризаларини талаб қилишни сўрадим. Мен Олий Рада депутатларидан бу аризаларни қўллаб-қувватлашни сўрайман. Кейин эса ҳаммаси юридик жиҳатдан ҳал қилиниши керак», — деди Украина президенти 12 ноябрь куни.
Шу куни ҳукумат Галушченкони вазирлик вазифасидан четлатди, Гринчук эса истеъфога чиқиш ҳақида ариза ёзди. Украина Вазирлар Маҳкамаси, шунингдек, «Энергоатом» кузатув кенгашининг ваколатларини муддатидан олдин тугатди.
2025 йил 13 ноябрь куни Зеленский Миндич ва «Энергоатом»даги коррупция ишида номи тилга олинган яна бир тадбиркор — Александр Цукерманга қарши санкциялар киритди.
