Ўзбекистон янги ташқи интернет каналини улашни режалаштирмоқда. Бу ҳақда «Ўзбекистон 24» телеканалига берган интервьюсида Рақамли технологиялар вазирлиги Телекоммуникация инфратузилмасини ривожлантириш бошқармаси бошлиғи Муроджон Йўлдошев маълум қилди.
Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистон президенти саммитда Марказий Осиё ва Хитой ўртасида транспорт ва энергетика йўлаклари билан бир қаторда оптик толали алоқа линияси трассасини қуриш муҳимлигини алоҳида таъкидлаган.
Ушбу ташаббус интернетга уланишнинг қўшимча линиясини яратишга олиб келишини таъкидлади.
«Ушбу линия туфайли халқаро телекоммуникация линияларини захиралаш ва аҳолини сифатли, тезкор интернет билан таъминлаш имконияти пайдо бўлади. Ўзбекистон жаҳон ахборот макони билан яна бир оптик толали алоқа линиясига эга бўлади», — дея таъкидлади вазирлик вакили.
Йўлдошев, шунингдек, «Ақлли шаҳар», «Ақлли логистика» ва «Хавфсиз шаҳар» ташаббуслари доирасида телекоммуникация транспорт тармоғини кенгайтириш бўйича 2 та йирик лойиҳа амалга оширилаётганини маълум қилди.
«Президент ташаббуслари ушбу лойиҳаларни ишга тушириш учун пойдевор бўлди», — деди у.
Ташқи интернет канали
Ташқи интернет канали — бу мамлакат ёки алоҳида тармоқдан ташқаридаги глобал интернетга уланадиган телекоммуникация линияси. Ўзбекистондан фойдаланувчи Европада ёки АҚШда жойлашган сайтни очганда, маълумотлар Ўзбекистонни жаҳон интернет магистраллари билан боғлайдиган ташқи канал орқали ўтади. Ташқи каналлар рақамли хавфсизлик ва суверенитетнинг муҳим қисмидир.
2018 йил январь ойида Ўзбекистон интернет тезлигини тўрт4баравар ошириш ва тармоққа кириш нархларини пасайтириш учун янги ташқи интернет каналларини улаш ниятини эълон қилди. Ўша пайтда Ўзбекистон Қозоғистон ва Россия орқали ўтадиган шимолий интернет каналига қарам эди, аммо аста-секин манбаларни диверсификация қилишни бошлади.
«Президент қўшимча муқобил канал яратиш вазифасини қўйди. Ҳозир биз жанубий йўналиш — Туркманистон ва Эрон, Қирғизистон ва Хитой орқали [уни ташкил этиш] масаласини ишлаб чиқмоқдамиз», — деган эди ўшанда Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирининг собиқ ўринбосари Олимжон Умаров.
2025 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистонда провайдерлар халқаро интернет каналига тўғридан-тўғри кириш имкониятига эга бўлиши керак эди, бироқ «Ўзбектелеком»нинг ташқи каналдаги монополияси ҳали ҳам сақланиб қолмоқда.
2025 йил март ойида Европа Иттифоқи, Европа сунъий йўлдош алоқа провайдери SES (Satellite Communication Service Provider) ва Европа инвестиция банки Тошкентда Марказий Осиё учун сунъий йўлдош интернети дастури (TEI Digital Connectivity) бўйича келишувларни имзоладилар.
Еврокомиссар Йозеф Сикела халқаро ҳамкорлик бўйича лойиҳа Ўзбекистонга ўз ҳудудида минтақавий сунъий йўлдош шлюзини жойлаштириш таклифи туфайли «ҳақиқий рақамли автономия» таклиф қилишини таъкидлади.
«Албатта, шлюз қурилиши бизнинг лойиҳамизга кирмайдиган харажатларни талаб қилади, аммо у тўлиқ автономиянинг, айниқса инқироз ҳолатларида сезиларли афзалликларини беради, яъни Ўзбекистон қўшни давлатлар орқали рақамли алоқага боғлиқ бўлмайди», — деди еврокомиссар. Бундан ташқари, у, агар Ўзбекистон ўз ҳудудида сунъий йўлдош шлюзини жойлаштирса, лойиҳага кирувчи қолган 2 давлат — Қирғизистон ва Тожикистон учун хабга айланиши мумкинлигини таъкидлади (Қозоғистонда аллақачон ўз инфратузилмаси бор, Туркманистон лойиҳада иштирок этмайди).
Бир ой ўтгач, ЕИ Марказий Осиё учун 12 миллиард евро миқдорида инвестиция пакетини ажратишини эълон қилди, шу жумладан сунъий йўлдош интернети учун ҳам.
Speedtest Global Index рейтингига кўра, мобил интернет тезлиги бўйича Ўзбекистон 104 давлат орасида 72-ўринни (53,33 мбит/с) Ироқ ва Коста-Рика ўртасида эгаллаган. Симли интернет тезлиги бўйича Ўзбекистон 155 та давлат орасида 76-ўринда (83,61 мбит/с).
