Ўзбекистон Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси 2025 йил 7 октябрь куни «Аҳолини зарарли шовқин таъсиридан ҳимоя қилиш тўғрисида»ги қонунни қабул қилди, дея хабар берди парламент қуйи палатаси.
Ҳужжат парламент аъзолари томонидан учинчи марта кўриб чиқилмоқда. У 2024 йил август ойида қайта ишловга юборилган, 2025 йил сентябрь ойида эса иккинчи ўқишдан ўтмаган эди.
Қонун фуқаролар тинчлигини бузиш тақиқланадиган янги вақт оралиқларини белгилайди. Эндиликда тунги сукут сақлаш даври 7 соатдан 8 соатга — 23:00 дан 07:00 гача, дам олиш ва байрам кунлари эса 22:00 дан 09:00 гача узайтирилди. Тартибни бузганлик учун маъмурий жавобгарлик назарда тутилган.
Депутат Бекмирза Эшмурзаев ҳужжат муҳокамалардан сўнг қайта ишланганини тушунтирди. Ундан давлат ва фуқаролик жамияти ўртасидаги мувофиқлаштириш ҳақидаги қоидалар, шунингдек, компенсация ундириш тартиби тўғрисидаги айрим бандлар чиқариб ташланди — тегишли нормалар бошқа моддаларда аллақачон мустаҳкамланган. Шу билан бирга, соғлиққа зарар етказилган тақдирда, компенсация тўловлари миқдорини аниқлаш ваколати Ҳукуматда сақланиб қолади.
Компенсация тўлаш қоидабузарларни зарарли шовқин таъсирининг олдини олишга қаратилган тадбирларни бажаришдан озод этмайди.
Қонунда давлат органларининг ваколатлари аниқлаштирилган ва шовқин даражаси белгиланган меъёрлардан ошиб кетган транспорт воситаларини бошқариш учун жавобгарлик кучайтирилган.
Муҳокама чоғида депутат Сайдулло Азимов шовқин қандай шартлар остида зарарли деб топилишини аниқлаштирди: фақатгина меъёрдан ошгандами ёки соғлиқ учун оқибатлар мавжуд бўлгандами.
«Агар тўғри тушунган бўлсам, шовқинни зарарли деб топиш учун 2 та шартга риоя қилиниши керак: биринчиси — рухсат этилган даражадан ошиш; иккинчиси — кўрсатилган оқибатларнинг мавжудлиги. Савол: агар шартлардан фақат биттаси мавжуд бўлса, масалан, даража ошган, лекин оқибатлари йўқ — бу ҳам зарарли таъсир ҳисобланадими? Ёки аксинча: даража ошмаган, лекин айрим одамларда оқибатлар кузатилмоқда — бу ҳам зарарли таъсирми?» — деб сўради депутат.
У бундан фуқароларга компенсация тўлаш тартиби боғлиқ бўлишини ва агар формулировка ноаниқ бўлса, бу қонунни қўллашда қийинчиликлар туғдириши мумкинлигини айтди.
Эшмурзаев жавоб бердики, «шовқин даражаси олимларнинг ҳисоб-китоблари асосида аниқланади» ва аввал рухсат этилган даражадан ошиш факти қайд этилиши керак. Агар бунинг натижасида инсон соғлиғига ҳақиқий зарар етказилган бўлса, фуқаро компенсация олиш ҳуқуқига эга бўлади.
Унинг сўзларига кўра, 120 дБ даги қисқа муддатли шовқин доим ҳам зарар етказмайди, лекин 85 дБдаги доимий шовқин таъсир зонасида бўлганлар учун жиддий оқибатларга олиб келиши мумкин.
«Аввало, шовқин даражаси ошганлиги фактини исботлаш керак. Ҳар бир соҳа учун бу даража белгиланган алоҳида санитария меъёрлари ва қоидалари мавжуд. Шундан сўнг тиббиёт муассасаси соғлиққа зарар етказилганлигини тасдиқлаши керак. Фақат шундан кейингина компенсация ҳақида гап бўлиши мумкин. Бунда шовқин ҳаммага бир хил таъсир қилади деган тахминдан келиб чиқиб бўлмайди», — дея тушунтирди Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик фаровонлик ва жамоат саломатлиги қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари Нурмат Отабеков.
Шунингдек, рухсат этилган даражадан юқори шовқинга сабаб бўладиган қурилиш ва таъмирлаш ишлари кўп квартирали уйларда фақат иш кунлари 09:00 дан 18:00 гача амалга оширилиши мумкинлиги ҳақидаги норма киритилмоқда. Эшмурзаев бундай ишларнинг ўзи қоидабузарлик ҳисобланмаслигини (чунки қурилиш ва таъмирлаш — «табиий жараёнлар»), лекин вақт оралиқларини белгилаш зарурлигини таъкидлади.
«Биз одамларга таъмирлаш ишларини олиб боришга имконият беришимиз керак, лекин бунга рухсат этилган вақт оралиқларини аниқ кўрсатишимиз ва агар соғлиққа ҳақиқий зарар етказилган бўлса, компенсация ҳуқуқини назарда тутишимиз керак. Агар зарар факти исботланса, жабрланувчи судга мурожаат қилиб, зарарни ундириши мумкин», — дея қўшимча қилди Адлия вазири ўринбосари Маҳмуд Истамов, у қонун лойиҳасининг ташаббускорларидан бири сифатида қайд этилган.
Қонун билан, шунингдек, мунтазам равишда шовқин даражасининг ошишига йўл қўядиган объектларнинг фаолиятини муайян муддатга тўхтатиб қўйиш механизми мустаҳкамланади.
Рухсат этилган шовқин даражасидан юқори шароитларда банд бўлган ходимларга иш ҳақи Меҳнат кодексига мувофиқ юқори миқдорда тўланади.
«Бу ерда аниқ ёзилган: агар рухсат этилган даража ошган бўлса — бунинг ўзи кифоя. Моддада Вазирлар Маҳкамасига компенсация миқдорини аниқлаш бўйича топшириқ кўрсатилган. Агар бирор корхонада юқори шовқин даражали ускуналар ишлатилса ва у ерда узоқ вақт ишлаш соғлиққа зарар етказиши ёки бошқа ноқулайликлар туғдириши мумкин бўлса, бундай ҳолларда, белгиланган тартибда, Меҳнат кодексига кўра тўловлар амалга оширилади», — дея тушунтирди Бекмирза Эшмурзаев.
Қонун депутатлар томонидан қабул қилиниб, Сенатга юборилди.
