Савдо-саноат палатаси (ССП) раиси Даврон Ваҳобов 2025 йил 11 август куни Ўзбекистон президенти ҳузурида бўлиб ўтган йиғилишдан сўнг, бугунги кунда тадбиркорларнинг ўзлари рақобат учун тенг шароитлар ва бизнес юритишнинг шаффоф механизмларини яратиш бўйича ташаббуслар билан чиқаётганини таъкидлади.
«Улар ҳозирги шароитда яширин иқтисодиётда ишлайдиган тадбиркорлик субъектлари қонуний фаолият юритаётганларга нисбатан нотенг аҳволда эканлигини қайд этишмоқда. Шу боис қонунга итоаткор тадбиркорлар ноқонуний ишлаётганларга нисбатан чора-тадбирларни кучайтиришни таклиф қилмоқда», — деди Ваҳобов «Ўзбекистон 24» телеканалига берган интервьюсида.
У қурилиш соҳасидан мисол келтирди: «Темир-бетондан қурилган уйнинг бир квадрат метри 4,6 млн сўм (ер нархисиз), ғиштдан қурилгани эса 5,5−6 млн сўм туради. Бу шуни англатадики, агар эртага тадбиркор уйни мижозга сотса, у маҳсулотнинг таннархи эвазига эмас, балки бюджетга тўланмаган солиқ ҳисобидан чегирма беради».
Ваҳобовнинг сўзларига кўра, яширин иқтисодиётнинг юқори улуши қишлоқ хўжалиги ва транспорт соҳасида ҳам кузатилмоқда.
«Масалан, транспорт компаниясида 150 та транспорт воситаси бўлиши мумкин, лекин атиги 15 нафар ходим расман рўйхатдан ўтган. Президент бундай компаниялар учун рағбатлантирувчи механизмлар сонини кўпайтириш бўйича топшириқ берди — масалан, уларга иш билан бандликни шаффоф акс эттириш эвазига имтиёзли айланма кредитлари ёки бошқа преференциялар бериш», — дея таъкидлади.
ССП раҳбари йиғилишда таклиф қилинган чора-тадбирлар ижобий натижа беришига ишонч билдирди.
«Бунинг ёрдамида ҳар бир тадбиркор ўзи тўлаган солиқлар ўз маҳалласида йўллар қуриш, кўчаларга асфальт ётқизиш, болалар боғчалари ва мактаблар қуришга сарфланаётганини кўра олади. Бу тадбиркор меҳнатини эътироф этиш механизмига айланади, шунингдек, „намунали“ ёки „ижтимоий“ солиқ тўловчи мақомини илгари суришга хизмат қилади», — деди Ваҳобов.
2025 йил июль ойида тадбиркорлар билан учрашувда Солиқ қўмитаси раиси Шерзод Қудратов Ўзбекистонда кўчмас мулк сотишда нархларни пасайтириш ҳолатлари кўп учраётганини айтган эди: 2000 та нотариал битим 1 кв. м учун 1 млн сўмдан, 9300 та битим эса 1 млн сўмдан 3 млн сўмгача нархда тузилган. У уй-жой учун минимал нарх чегарасини белгилашни таклиф қилди.
Эслатиб ўтамиз, 2024 йил апрель ойида Ўзбекистонда уй-жой сотиб олиш жараёнининг шаффофлигини ошириш мақсадида қурувчилар учун солиқ базасини 1 кв. м учун минимал нархдан келиб чиқиб белгилаш таклиф қилинган эди. Тошкентда ўртача минимал нархни 1 кв. м учун 5−7,5 млн сўм этиб белгилаш режалаштирилган.
Солиқ қўмитаси нотариуслар томонидан тақдим этилган маълумотлар ва қурувчиларнинг электрон ҳисоб-фактураларини (ЭҲФ) солиштириб, янги квартиралар ва хусусий уйларни сотишда (асосан янги қурилган уйлардаги квартиралар) солиқ базасини пасайтириш ҳолатларини аниқлаш мақсадида қурилиш компаниялари ва харидорлар ўртасидаги шартномаларни ўрганган.
2023 йилда умумий майдони қарийб 250 минг кв. м бўлган 2500 дан ортиқ янги квартира ҳужжатларда 1 кв. м учун 1 млн сўмгача нархда сотилган. Умумий майдони қарийб 700 минг кв. м бўлган 10 мингдан ортиқ янги қурилган квартираларнинг нархи 1 млн сўмдан 3 млн сўмгача бўлган.
