2024 йил якуни бўйича Ўзбекистон ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) ҳажми амалдаги нархларда 1.45 квадриллион сўмни ташкил этди. Бу ҳақида Президент ҳузуридаги Статистика агентлиги маълумотларига асосланиб хабар берилди.
Иқтисодиётнинг ўсиши 2023 йилга нисбатан 6.5% ни ташкил этди (2022 йили 6% бўлган). ЯИМнинг ўсиши, жумладан, «кузатилмайдиган» иқтисодиётни ҳисобга олиш орқали қайта кўриб чиқилган маълумотлар туфайли ҳам юз берди.
Долларга нисбатан ўртача курс бўйича (12 652.70 сўм) ўтган йили номинал ЯИМ 114.96 миллиард АҚШ долларини ташкил қилди. Бу 2023 йилга нисбатан 24.09 миллиард долларга кўп.
ЯИМ киши бошига тўғри келадиган ҳажми 39.13 миллион сўм ёки 3 092.7 долларни ташкил қилди (2023 йилда 33.08 миллион сўм ёки 2818 доллар бўлган). Бу кўрсаткич 6 миллион сўмдан кўпроқ ўсиб, 18.3% га ошган. Инфляцияни ҳисобга олган ҳолда реал ўсиш 4.4% ни ташкил этди.
Тармоқлар бўйича ўсиш
- Саноат соҳаси 6.8% га ўсиб, 885.82 трлн сўмни ташкил қилди (ўтган йили 6.4% эди).
- Саноат ишлаб чиқаришида қайта ишлаш саноати улуши 85.1%, қазиб олиш саноати ва карьерларни ўзлаштириш 7.6%, электр, газ, буғ ва ҳавони кондиционерлаш таъминоти 6.8%, сув таъминоти, канализация, чиқиндиларни йиғиш ва қайта ишлаш 0.5% ни ташкил қилди.
- Қурилиш соҳаси 8.8%га ўсиб, 233.8 трлн сўмга етди.
- Хизматлар соҳаси 7.7% га ошди.
- Қишлоқ, ўрмон ва балиқчилик хўжалиги 3.1% га ўсиб, 467.04 трлн сўмни ташкил қилди.
- Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ҳажмининг 63.1% деҳқон ва шахсий хўжаликларига, 29.7% фермер хўжаликларига, 7.2% қишлоқ хўжалик ташкилотларига тўғри келади.
ЯИМ тармоқлар бўйича тузилишидаги ўзгаришлар
2024 йил якунлари бўйича тармоқлараро тузилишда айрим ўзгаришлар кузатилди:
- Хизматлар соҳасининг улуши 46.2% дан 47.4% га кўтарилди.
- Саноатнинг улуши 25.3% дан 26.4% га ошди.
- Қишлоқ, ўрмон ва балиқчилик хўжалиги улуши 21.2% дан 19.2% га камайди.
- Қурилиш соҳасининг улуши 7.3% дан 7% га тушди.
Ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) улуши 2.4%, Ахборот ва алоқа хизматлари 2.7%, Транспорт ва омборхона хизмати 5.4% ни ташкил қилди.
Кичик бизнес улуши ЯИМда 51.2%**дан 54.3% га ошди.
Келажак режалари
2030 йилга келиб Ўзбекистон иқтисодиёти ҳажмини 200 миллиард долларга етказиш режалаштирилган. Бу аввалги 160 миллиард долларлик прогноздан юқори.
«Яна бир бор такрорлайман: бизда бу мақсадларга эришиш учун куч, имконият ва салоҳият етарли!» — деди президент 2024 йил ноябрь ойида парламентдаги чиқишида.
ЯИМ ҳақида
ЯИМ (ялпи ички маҳсулот) — бу мамлакат ичида бир йилда ишлаб чиқарилган барча товарлар ва хизматларнинг умумий қиймати. У мамлакат иқтисодиёти қанча даромад келтираётганини кўрсатади.
Киши бошига ЯИМ тўғри келадиган ҳажм — бу ЯИМнинг мамлакат аҳолиси сонига бўлинган кўриниши. У, агар мамлакат бойлиги тенг тақсимланса, ҳар бир фуқарога қанча тўғри келишини кўрсатади.
Бу кўрсаткич мамлакатлар ўртасида турмуш даражасини солиштириш учун ишлатилади. ЯИМ юқори бўлган мамлакатларда аҳоли, одатда, бойроқ яшайди. Аммо аҳоли сони кўп бўлса, ҳар бир кишига тўғри келадиган улуш камайиши мумкин ва бу турмуш даражаси паст бўлишига сабаб бўлиши мумкин.
ЯИМ камчиликлари:
- У иқтисодий тенгсизликни ҳисобга олмайди.
- Атроф-муҳит ҳолати ёки турмуш сифатини акс эттирмайди.
- Киши бошига ЯИМ тўғри келадиган кўрсаткич ўртача қиймат бўлиб, аҳоли ўртасидаги даромадлар фарқини яшириб қўйиши мумкин. Масалан, катта ЯИМга эга мамлакатда иқтисодий тенгсизлик юқори бўлиши мумкин.
