2026 йил 1 мартдан бошлаб Ўзбекистонда муддати ўтган маркировкали товарлар савдоси чекланади. Бу президентнинг 2025 йил 6 октябрдаги қарорида назарда тутилган.
Бундай ҳолларда, назорат-касса техникаси муддати ўтган маркировкали маҳсулотни сотиб олиш учун чек бера олмайди. Бугунги кунда тамаки ва алкоголь маҳсулотлари, дори-дармонлар, сув ва ичимликлар, минерал ўғитлар ва кимёвий моддалар ҳамда бошқалар маркировкаланиши лозим бўлган товарлар қаторига киради.
Бундан ташқари, 2025 йил 15 октябрдан 2027 йил 1 январгача бўлган даврда истеъмолчилар мурожаатларини кўриб чиқишнинг янги тартиби эксперимент тариқасида жорий этилади. Бу даврда нодавлат нотижорат ташкилотлари ходимлари истеъмолчилар ҳуқуқлари бузилишини аниқлаш мақсадида «яширин харидор» тадбирлари ва назорат харидларини амалга ошириш ҳуқуқини оладилар.
Улар Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси ҳузуридаги Рақобат сиёсати ва истеъмолчилар ҳуқуқларини тадқиқ қилиш маркази томонидан берилган махсус сертификатга эга бўлишлари керак.
Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ бўлган ННТлар фаолиятини молиялаштириш учун давлат томонидан давлат ижтимоий буюртмалари механизми яратилмоқда. Пуллар Рақобат қўмитасининг Рақобатни ривожлантиришга кўмаклашиш бюджетдан ташқари жамғармасидан ажратилади. Ушбу маблағлар қуйидагиларга йўналтирилади:
- тадбирларни («яширин харидор», назорат хариди) ташкил этиш ва ўтказишга;
- истеъмолчилар мурожаатларини кўриб чиқишга;
- бу соҳадаги тизимли муаммоларни ўрганишга.
2025 йил 1 декабрдан бошлаб фуқаролар мурожаатларини кўриб чиқиш самарадорлигини ошириш мақсадида «истеъмолчи — тадбиркор — ННТ — давлат органлари» тизими жорий этилади.
Рақобат қўмитаси ҳузурида ишлайдиган «Истеъмолчи мурожаати» ахборот тизими яратилмоқда. У орқали истеъмолчилар шикоятларни юбориши, кўриб чиқиш ҳолатини кузатиши, давлат органлари ва бизнес эса мониторингнинг барча босқичларини кўриши мумкин бўлади.
«Истеъмолчи мурожаати» тизими Солиқ қўмитасининг ахборот тизими билан интеграция қилинади.
Бу тадбиркорларни уларнинг фаолияти билан боғлиқ келиб тушган шикоятлар ҳақида автоматик равишда хабардор қилиш имконини беради.
Тартиб қуйидагича:
- Истеъмолчи тизим орқали шикоят юборади.
- Аввал уни 10 кун ичида тадбиркорнинг ўзи кўриб чиқиши керак.
- Агар тадбиркор муаммони ҳал қилса — мурожаат ёпилади.
- Агар ҳал қилмаса — ариза берувчининг хоҳишига кўра мурожаат кейинги босқичга — таҳлил қилиш учун ё Рақобат қўмитасига, ёки нодавлат нотижорат ташкилотларига (ННТ) ўтказилади.
- Агар ННТ текширув жараёнида қоидабузарликни аниқласа, улар тадбиркорга қоидабузарликни ихтиёрий равишда бартараф этиш тўғрисида кўрсатма бериши мумкин. Агар 10 кун ичида қоидабузарлик бартараф этилмаса, ННТ мурожаатни тизим орқали Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитасига ёки тўғридан-тўғри судга юбориш ҳуқуқига эга.
Ҳукумат, шунингдек, муддати ўтган, шунингдек, ишлаб чиқарилган санаси ва яроқлилик муддати кўрсатилиши шарт бўлган, аммо кўрсатилмаган озиқ-овқат маҳсулотларини сотиш ва реализацияга қабул қилиш учун жаримани 3 баравар ошириш тўғрисидаги қўмита таклифини қўллаб-қувватлади.
Аввалроқ, «Оқилона истеъмол» дастури доирасида савдо марказлари ва дўконларда яроқлилик муддати тугаш арафасида турган товарлар учун алоҳида жойлар ажратилиши ҳақида хабар берилган эди.
2026 йил 1 июлдан бошлаб умумий овқатланиш корхоналари марказлаштирилган сув чиқариш тизимларига фақат ёғ тутувчилар мавжуд бўлган тақдирдагина уланишлари мумкин. Уларни ойига бир марта ёғдан тозалаш керак бўлади ва ёғ чиқиндилари қайта ишлаш ва утилизацияга юборилиши керак. Хусусан, ишлаган ёғлардан иккиламчи хомашё — кир совун, ҳайвонлар учун озуқа ва бошқалар ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш режалаштирилмоқда.
