Тошкент ҳокимлиги 2025 йил 20 май куни Шота Руставели кўчасини комплекс реконструкция қилиш лойиҳасини тақдим этди. Бу кўча Янги Сергели — Шота Руставели — Шаҳрисабз — Амир Темур транспорт коридорининг бир қисми ҳисобланади.
Ёзнинг 3 ойида режалаштирилган қурилиш ишлари Миробод кўчаси (“Grand Mir” меҳмонхонаси ёнидаги айлана) билан кесишган жойдан Чоштепа кўчаси билан кесишган жойгача бўлган 6,5 километрлик қисмни қамраб олади. Коридорнинг бошқа қисмларини реконструкция қилиш йил охиригача якунланиши режалаштирилган. Коридорни реконструкция қилиш қиймати тахминан 50 миллион долларни ташкил этади.
2025 йил март ойида лойиҳа тақдим этилгандан сўнг, уни экспертларнинг изоҳлари ва таклифларини ҳисобга олган ҳолда қайта кўриб чиқишга қарор қилинди. Энди у қисман 2024 йилда эълон қилинган ва “Тошкент — Автотранспортга паст эмиссияли инвестицияларни тезлаштириш” лойиҳаси (Транспорт вазирлиги БМТТД билан ҳамкорликда Глобал экологик фонд маблағлари ҳисобига амалга оширган) томонидан ишлаб чиқилган лойиҳани эслатади.
Асосий ўзгариш шундаки, ажратилган йўлакни (бошқа транспорт воситаларидан алоҳида) барибир кўчанинг марказига жойлаштиришга қарор қилинди (Миробод кўчасидан Кичик ҳалқа йўли (Жанубий вокзал) билан кесишган жойгача бўлган 5 км узунликдаги қисмда) — айнан шу йўл билан жамоат транспортининг тез ва тўсиқсиз ҳаракатини таъминлаш, уни янада жозибадор қилиш мумкин. Узоқ муддатли истиқболда кўпроқ одамлар шахсий автомобилларини уйда қолдириб, жамоат транспортини танлашларига (ҳаракат таркиби янада кўпайса ва у ҳақиқатан ҳам ишончли ва қулай бўлса) умид қилинмоқда.
“Тошкент Инвест” компанияси томонидан жалб қилинган Беларуснинг “СТиМ” компанияси мутахассиси Сергей Казакнинг сўзларига кўра, реконструкциянинг ҳозирги режаси уч ой давомида ишлаб чиқилган. У ажратилган йўлакни кўчанинг чеккалари бўйлаб ҳам, марказида ҳам жойлаштириш вариантлари кўриб чиқилганини маълум қилди.
Биринчи вариантда, Тошкентдаги барча ажратилган йўлаклари кўчанинг четида жойлашган кўчаларда кузатилганидек, низолар муаммоси сақланиб қолади — автомобилларнинг кварталларга тез-тез кириб-чиқиши, шунингдек, чорраҳаларда қайта қуришлар, шунингдек, автотураргоҳ жойларининг мавжудлиги жамоат транспорти ҳаракатини қийинлаштиради. Иккинчи вариантда кўчанинг ўтказиш ва ташиш (ташиладиган одамлар сони) қобилияти ҳам тиғиз вақтда, ҳам бошқа вақтларда ошади.
Ўлчовларга кўра, ҳозирда ҳар бир йўналишда турли (беш-олти) қаторларга эга бўлган Шота Руставели кўчасида шахсий транспортнинг ўртача ҳаракат тезлиги 23,6 км/соатни, жамоат транспортники эса 18,5 км/соатни ташкил этади. Йўл четидаги тартибсиз автотураргоҳлар ҳам ҳайдовчилар, ҳам пиёдалар учун муаммолар туғдирмоқда.
Реконструкциядан сўнг бутун кўчада, ажратилган йўлакдан ташқари, автотураргоҳ йўлаги ва велосипед йўлаги (автотураргоҳдан кичик буфер билан ажратилган) транспорт учун бир хил миқдордаги қаторлар — учта бўлади. Шу билан бирга, пиёдалар йўлакчалари кенгайтирилади. Ҳисоб-китобларга кўра, шахсий ва жамоат транспортининг ҳаракати деярли 30 км/соатгача тезлашиши, авариялар даражаси эса 25%га камайиши керак. Реконструкциядан кутилаётган умумий иқтисодий самарадорлик — йилига 4,2 миллион доллар. Кўчада тахминан 500 та белгиланган автотураргоҳ жойлари пайдо бўлади.
Бекат платформалари ҳам кўчанинг марказида ажратилган йўлакнинг икки томонида жойлаштирилади. Йўловчилар уларга тартибга солинган (светофорли) пиёдалар ўтиш жойлари орқали ўтадилар. Агар ҳозирги бекатларда уларнинг кичик майдони туфайли йўловчилар сиғмаса, янгиларининг майдони тахминан 250 квадрат метрни ташкил этади. Шу тариқа, уларнинг сиғими ва йўловчи оқими уч-тўрт баробар ошади.
Ҳозирда бекатлар бир нечта “гармошка” автобусини сиғдира олмайди. Иккинчисининг “думи” чорраҳани ёпиши мумкин. Янги бекатларнинг узунлиги бир вақтнинг ўзида учта “гармошка” автобусини ёки тўртта бошқа автобусни сиғдириш учун ҳисоблаб чиқилади, яъни 60 м бўлади.
Бекатлар ва, мос равишда, пиёдалар ўтиш жойлари орасидаги масофа ўртача 400 м бўлади. Улар жойлашган жойларда йўл қисми эгилади, бу пиёдалар хавфсизлигини ошириши керак. Реконструкция қилинаётган участкадаги умумий ўтиш жойлари сони 16 тадан 20 тага ошади.
Шаҳарсозлик бўйича мутахассислардан бири анонимлик шарти билан “Газета.уз”га чапга бурилиш ва қайрилишларни ёпиш Нуккус кўчаси ва ички маҳалла кўчаларига юкламани оширишини таъкидлади. Кичик кўчаларда автотранспорт сонининг ўсиши аллақачон тротуарлар бўлмаган турар-жой ҳудудида йўл ҳаракати хавфсизлигини пасайтиради. Барча қайрилишлар ва чапга бурилишларни ёпиш тўғрисида қарор қабул қилар экан, бир вақтнинг ўзида маҳалла ичида шароит яратиш керак, деди у.
Тошкент ИИББ вакили ҳокимият ички маҳалла кўчаларида хавфсизликни ошириш масаласи билан шуғулланишини маълум қилди.
Лойиҳа ишлаб чиқувчилари, хусусан, Шота Руставели ва Муқимий кўчаларининг чорраҳасида жамоат транспорти учун чапга бурилишни очмасликка қарор қилишди. Бундай қарор “Тошкент — Автотранспортга паст эмиссияли инвестицияларни тезлаштириш” гуруҳи томонидан таклиф қилинган эди.
Бутун коридорда жамоат транспорти учун устуворлик берилган светофор ҳаракатини мувофиқлаштириш тизимини жорий этиш режалаштирилган. Датчиклар автобусларнинг яқинлашишини аниқлаши ва светофор фазаларини уларнинг чапга бурилиши ёки чорраҳадан ўтиши учун мослаштириши керак.
“Grand Mir” меҳмонхонаси ёнидаги айланани қолдиришга қарор қилинди, аммо уни “оролчалар”га бўлиш (март ойидаги тақдимотда айлана ўрнида оддий чорраҳа ташкил этилиши хабар қилинган эди). Светофорлар ишлаш схемасини ўзгартириш тиғиз вақтда ушбу айланадаги тирбандлик муаммосини ҳал қилиши керак.
“Тошкент Инвест” раҳбари (компания шаҳар ҳокимлиги ва инвесторлар ўртасида воситачи вазифасини бажаради) Баҳром Шакировнинг таъкидлашича, Тошкент учун нуқтавий яхшиланишлар етарли эмас — “биз шаҳар маконини қайта кўриб чиқиш вазифасини қўйяпмиз”. Асосий принцип — одамларнинг манфаатлари, уларнинг эҳтиёжларини ҳисобга олиш, қулайлик ва хавфсизлик стандартларини ошириш, дея қўшимча қилди у.
Ишлар давомида бирорта ҳам дарахтга зарар етмайди, дея таъкидлади Баҳром Шакиров. Унинг сўзларига кўра, лойиҳа атроф-муҳитга зарарни минималлаштиришни назарда тутади: маҳаллий шароитларга мослаштирилган қўшимча дарахтлар экиш, шовқин ва чанг даражасини камайтириш.
Пудратчи сифатида China Construction Fifth Engineering компанияси иштирок этмоқда. Унинг ўзи реконструкция инвестори ҳисобланади.
Лойиҳа давомида умумий майдони 310 минг квадрат метр бўлган йўл қопламаси, 21,3 минг квадрат метр пиёдалар йўлакчалари, ёмғир канализацияси ва муҳандислик коммуникацияларини янгилаш режалаштирилган. Хусусан, 1982 йилда тортилган 2530 м иссиқлик таъминоти тармоқлари ва 60 йиллик ичимлик суви қувурларининг 760 м қисмини алмаштириш режалаштирилган. Бундан ташқари, уйларнинг фасадларини янгилаш, табелкалар ва баннерларни шаҳарнинг ягона дизайн-кодига мувофиқлаштириш режалаштирилган.
Умуман олганда, транспорт йўналиши бўйича Тошкент ҳокимлиги бир қатор юқори даражадаги ҳужжатларни ишлаб чиқмоқда, улар орасида жамоат транспортини ривожлантириш, интеллектуал транспорт тизими, самарали автотураргоҳ тизимини жорий этиш, велосипед ҳаракатини ривожлантириш ва йўл ҳаракати хавфсизлигини ошириш концепциялари мавжуд.
