2024 йил ноябрь ойида АҚШ президенти этиб сайланган Дональд Трамп ўз маъмуриятида янги тузилма — Давлат самарадорлигини ошириш департаментини (Department of Government Efficiency, DOGE) ташкил этишини эълон қилди. Бу департаментга машҳур тадбиркорлар Илон Маск ва Вивек Рамасвами раҳбарлик қилади.
Департаментнинг вазифалари ва мақсадлари
Департаментнинг асосий мақсади ҳукумат бюрократиясини қисқартириш, ортиқча қоидаларни бекор қилиш, самарасиз харажатларни камайтириш ва федерал агентликларни қайта тузишдан иборат. Трампнинг таъкидлашича, Маск ва Рамасвами бу вазифаларни амалга оширишда муҳим роль ўйнайди.
Илон Маскнинг роли ва масъулиятлари
Илон Маск, Tesla ва SpaceX каби компанияларнинг асосчиси ва раҳбари сифатида, инновация ва самарадорлик соҳасида катта тажрибага эга. Унинг департаментдаги вазифалари қуйидагиларни ўз ичига олади:
- Бюрократияни қисқартириш: Ҳукумат тизимларидаги ортиқча бюрократик жараёнларни аниқлаш ва уларни самарали қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш.
- Қоидаларни соддалаштириш: Ортиқча ва самарасиз қоидаларни бекор қилиш ёки соддалаштириш орқали ҳукумат фаолиятини енгиллаштириш.
- Харажатларни камайтириш: Ҳукуматнинг самарасиз харажатларини таҳлил қилиш ва уларни қисқартириш бўйича чоралар кўриш.
- Федерал агентликларни қайта тузиш: Агентликларнинг фаолиятини таҳлил қилиш ва уларни самарали ишлашини таъминлаш учун қайта тузиш бўйича таклифлар тайёрлаш.
Маскнинг баёноти ва жамоатчилик билан алоқалар
Илон Маск ўзининг X (собиқ Twitter) саҳифасида янги департаментнинг фаолияти ҳақидаги маълумотлар интернетда очиқ эълон қилинишини ва жамоатчилик фикрини инобатга олишини таъкидлади. У, шунингдек, департаментнинг фаолиятини “бюрократияга таҳдид” деб атади.
Департаментнинг номи ва унинг маъноси
Департаментнинг номи — DOGE — криптовалюта Dogecoin’га ишора қилади, бу криптовалютага Илон Маск қизиқаётгани маълум.
Танқидлар ва баҳолар
Бу тайинлов ва департаментнинг ташкил этилиши турли фикр-мулоҳазаларга сабаб бўлди. Айримлар буни ҳукуматни самарали қилиш йўлидаги муҳим қадам деб баҳолашса, бошқалар бу ҳаракатни ҳукумат тузилмаларига хусусий секторнинг ортиқча аралашуви сифатида танқид қилмоқда.
Илон Маскнинг Трамп маъмуриятидаги роли ҳукумат фаолиятини самарали қилишга қаратилган ислоҳотларни амалга оширишдан иборат. Унинг инновацион ёндашуви ва тадбиркорлик тажрибаси бу вазифаларни бажаришда муҳим аҳамиятга эга бўлиши мумкин.
Маск унга юклатилган вазифаларни бажара олиш ёки олмаслиги тўғрисидаги тахминлар
Илон Маскнинг Трамп маъмуриятидаги роли ҳукуматдаги бюрократияни қисқартириш, самарасиз харажатларни камайтириш ва давлат тизимларини самарали қилишга қаратилган. Унинг Tesla, SpaceX ва бошқа компанияларидаги тажрибаси инновация ва самарадорликка йўналтирилган бўлса-да, давлат бошқаруви хусусий сектордан фарқ қилади.
Муваффақиятга эришиш эҳтимоли
Кучли томонлари:
- Маск технология ва инжиниринг соҳасида инновацияларга йўналтирилган йирик компанияларни бошқарган.
- У бюрократия ва тартиб-қоидаларни кескин камайтириш тарафдори бўлиб, бу унинг стратегиясига мос келади.
- Технология ва автоматизация орқали ҳукумат тизимларини самарали қилиш ғоясини илгари суриши мумкин.
Муаммолар ва чекловлар:
- Давлат бошқаруви хусусий компаниялардан фарқли равишда сиёсий, ижтимоий ва ҳуқуқий омилларга боғлиқ.
- Бюрократияни қисқартиришда сиёсий қаршилик ва анъанавий тизимларнинг инерцияси тўсиқ бўлиши мумкин.
- Самарадорликни ошириш учун қўлланиладиган бизнес моделлари ҳукумат тузилмаларида бир хил самара бермаслиги мумкин.
Маск ҳукуматни технологик жиҳатдан ўзгартиришга ва бюрократияни камайтиришга ҳисса қўшиши мумкин, аммо унинг ислоҳотлари сиёсий ва маъмурий муаммолар сабаб тўлиқ амалга ошмаслиги мумкин. Унинг муваффақияти сиёсий қўллаб-қувватлаш ва амалий ислоҳотларни қандай йўлга қўйишга боғлиқ бўлади.
