Миллиардер ва АҚШ Ҳукумат самарадорлиги департаменти (DOGE) раҳбари Илон Маск президент Дональд Трамп маъмуриятидаги ваколат муддати «якунига етганини» маълум қилди.
«Махсус давлат хизматчиси сифатидаги ваколат муддатим якунланаётгани муносабати билан, ортиқча харажатларини қисқартириш имкониятини бергани учун президент Трампга миннатдорчилик билдирмоқчиман», — деб ёзди у ўзининг X ижтимоий тармоғида.
«DOGE миссияси вақт ўтиши билан фақат кучаяди, чунки у давлат ҳокимиятининг барча органларида ҳаёт тарзига айланади», — дея қўшимча қилди у.
Трамп лавозимга киришганидан сўнг, Маск «махсус давлат хизматчиси» этиб тайинланган, бу унга йилига 130 кун давлат учун ишлаш имконини берган. CBS хабар беришича, президентнинг 2025 йил 20 январдаги инаугурациясидан ҳисобланса, бу муддат жума, 2025 йил 30 май куни тугайди.
Маск бу қарорини CBS телеканалига берган интервьюсидан бир кун ўтиб эълон қилди, унда у 2025 йил 22 май куни Вакиллар палатаси томонидан қабул қилинган Трампнинг солиқ имтиёзлари бўйича «Катта ажойиб қонун лойиҳаси»ни танқид қилган эди.
«Ростини айтсам, бюджет тақчиллигини оширадиган улкан харажатлар қонун лойиҳасини кўриб, хафсалам пир бўлди… ва DOGE жамоаси бажараётган ишни бузади. У [қонун] ё катта, ё ажойиб бўлиши мумкин. Лекин ҳаммаси бирга бўлиши даргумон», — деди Маск.
Оқ уйдаги манба Reuters агентлигига Tesla ва SpaceX раҳбарининг давлат хизматчиси лавозимидан бўшатиш жараёни чоршанба оқшомида бошланганини тасдиқлади.
Агентлик суҳбатдошининг сўзларига кўра, Маскнинг кетиши «тез ва маросимларсиз» бўлган. Тадбиркорнинг кетишини эълон қилишдан олдин Трамп билан суҳбати бўлмаган, ишдан бўшатиш қарори эса «юқори раҳбарият даражасида» қабул қилинган.
Маск, аввал ўзини президентнинг «биринчи дўсти» деб атаган Маск Трампдан узоқлашди ва Вашингтонни кўнгли қолган ҳолда тарк этмоқда, деб ёзади New York Times. Бу ҳафта Ars Technica нашрига берган интервьюсида Маск Трамп маъмуриятидаги иши туфайли ўзи ва компаниялари кўрган обрў-эътибор зараридан шикоят қилди. «Ўйлайманки, сиёсатга жуда кўп вақт сарфлаган бўлсам керак», — деди у.
Трампнинг сайловолди кампанияси давомида Маск DOGE федерал харажатларни камида 2 триллион долларга қисқартиришини ваъда қилган эди. Кейин у бу рақамни 1 триллион долларгача туширди. Ҳозирда DOGE Америка бюджетига 175 миллиард доллар тежаганини даъво қилмоқда, аммо бунинг мустақил тасдиқлари йўқ. Financial Times март ойида DOGE ҳукумат харажатларини сезиларли даражада қисқартира олмагани, бу харажатлар рекорд даражага етганини ёзган эди.
«Федерал бюрократия билан боғлиқ вазият мен ўйлаганимдан ҳам ёмонроқ, — деди Маск Washington Post нашрига берган интервьюсида. — Мен муаммолар борлигини билардим, аммо Вашингтондаги вазиятни яхшилашга уриниш, юмшоқ қилиб айтганда, албатта, оғир жанг».
New York Times манбаларига кўра, вазиятни Маскнинг ўзи заҳарли деб ҳисоблаган бюрократиянинг қандай ишлашини тушунишни истамаслиги мураккаблаштирган.
NYT ёзишича, Трамп лавозимга киришганидан кейинги дастлабки 90 кун ичида унинг баъзи ёрдамчилари президент маъмурияти Маскнинг «асири» бўлиб қолганлигини ҳис қилишган, у ўзига ёқмаган одамларни таъқиб қилиш учун X ижтимоий тармоғидан фойдаланишга тайёр эди. Трампнинг ўзи Маскнинг ташаббусларини рағбатлантирган, гарчи унинг вазирлар маҳкамаси амалдорлари бунга қарши бўлса ҳам. Масалан, Маск давлат хизматчиларидан ҳафта давомида бажарган ишлари ҳақида электрон почта орқали бешта асосий ютуқларини санаб ўтишларини талаб қилган. Аммо бироз вақт ўтгач, Трампга тадбиркорга нисбатан шикоятларни эътиборсиз қолдириш қийинлашди, деб ёзади газета. Президент ОАВ орқали Пентагон Хитой билан бўлиши мумкин бўлган урушда АҚШнинг ҳарбий режалари бўйича Маск учун махфий брифинг режалаштирганини билганида бўлиниш юз берди.
Маскнинг сиёсий фаолияти нафақат АҚШда, балки Tesla ваколатхоналари бўлган бошқа мамлакатларда ҳам норозиликларга сабаб бўлди. Натижада компанияларнинг сотувлари ва акциялар қиймати тушиб кетди. Шу фонда Tesla инвесторлари Маскни Трамп маъмуриятидаги ишини ташлаб, ўз бизнесини бошқариш билан шуғулланишга чақира бошлади, деб ёзади Reuters.
2025 йил апрель ойида Маск Tesla инвесторлари ва таҳлилчиларига сиёсатга ажратадиган вақтини «ҳафтасига бир-икки кунгача» қисқартиришини ва ўз компаниялари ишига кўпроқ эътибор қаратишини маълум қилди. «24/7 ишлашга қайтдим, — деб ёзди Маск X да. — Мен X/xAI ва Tesla га жуда диққат билан эътибор қаратишим керак».
Маск очиқчасига Трамп номзодини қўллаб-қувватлади, унинг сайловолди кампаниясида фаол иштирок этди ва уни молиялаштирди. Тадбиркор 2024 йилги сайловларга 290 миллион доллардан ортиқ маблағ сарфлаб, Трампнинг АҚШ президенти лавозимига сайланишини ва республикачиларнинг Конгрессга киришини қўллаб-қувватлади.
