Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 12 декабрь куни аҳоли маблағларини уй-жой қурилишида кафолатли муҳофаза қилиш тизимига бағишланган тақдимот билан танишди.
2024 йилда 100 минг хонадонли кўп қаватли уйлар фойдаланишга топширилиши режалаштирилган. 2025 йилда эса 120 минг хонадонли уйлар қуриб битказилиши кутилмоқда.
Шу билан бирга, бу соҳада талаб ортиши билан виждонсиз тадбиркорлар пайдо бўлмоқда. Тўлов тизимидаги тартибсизлик, рақамлаштиришнинг йўқлиги ва шаффофликнинг таъминланмагани суистеъмол учун шароит яратмоқда. Кўплаб фуқаролар янги уй-жой учун пулни банклар орқали эмас, балки тўғридан-тўғри қурилиш компанияларига топширмоқда. Бу эса кўп ҳолларда яширин иқтисодиётининг ўсишига сабаб бўлмоқда.
Бундан ташқари, уй-жойларни фойдаланишга топшириш муддатлари кечикиши мумкин ва тўланган маблағлар эса музлатиб қўйилади. Қўшма иштирок шартномалари кўпинча расман рўйхатга олинмайди ва қурилиш компаниялари манфаатини ҳимоя қилувчи тарзда тузилади.
Бу муаммоларни бартараф этиш мақсадида, 23 сентябрь куни президент аҳоли маблағларини уй-жой хариди давомида муҳофаза қилишга қаратилган тизимни ишлаб чиқишни топширган.
Эскроу-ҳисоблар тизими
Тақдимотда эскроу тизимини жорий этиш таклифи кўриб чиқилди. Бу моделга кўра, ҳар бир қурилиш лойиҳаси учун тижорат банкида эскроу-ҳисоб очилади. Мулк учун тўловлар айнан шу ҳисоб орқали амалга оширилади.
Эскроу-ҳисобда йиғилган маблағлар орқали банклар қурилиш компанияларига паст фоизли кредитлар беради. Қурилиш якунлангач, эскроу-ҳисобдаги маблағлар қурилиш корхонасининг ҳисоб рақамига ўтказилади. Агар қурилиш компанияси ўз мажбуриятларини бажармаса, бу маблағлар харидорга қайтарилади.
Президент таклифларни маъқуллади
Шавкат Мирзиёев ушбу таклифларни маъқуллаб, тизимнинг ҳуқуқий асосларини ишлаб чиқиш ва уни қурилиш соҳасига боғлиқ вазирлик ва идораларга интеграция қилиш бўйича топшириқ берди.
Қурилиш вазири Шерзод Хидоятов изоҳи
Қурилиш ва уй-жой коммунал хизматлари вазири Шерзод Хидоятов «Ўзбекистон 24» телеканалига берган интервьюсида ушбу тизимнинг аҳамияти ҳақида шундай деди:
«Бугунги кунда юртимизда уйлар асосан бетартиб равишда қўшма ҳамкорлик (долевое участие) усулида қурилмоқда. Президентимиз ушбу масалани ҳуқуқий тартибга солишни топширди. Ушбу тизим аҳолини ишончли ва қонуний асосда уй-жой билан таъминлаш мақсадида жорий этилади».
Унинг айтишича, банклар аҳоли маблағларининг хавфсизлиги учун жавобгар бўлади.
«Одамлар пулни танимаган қурилиш компаниясига эмас, балки банкка топширади. Банк ушбу маблағларни ишончли девелоперга йўналтиради. Қурилиш ишларининг 30% қурилиш корхонасининг ўз маблағлари ҳисобидан амалга оширилади, қолган 70% фақат белгиланган уй-жой қурилиши учун банк томонидан ажратилади».
Эскроу тизими имкониятлари
— Рақамли платформада рўйхатдан ўтганидан кейин биноларнинг режаси ўзгартирилиши мумкин эмас.
— Якунланмаган уй-жойларга кадастр ҳужжатлари расмийлаштириш тақиқланади.
— Қурилишга ажратилган кредитнинг мақсадли сарфланиши таъминланади.
Шунингдек, президент «Шаффоф қурилиш» тизими орқали барча жараёнларни назорат қилишни топширган.
Якунловчи фикрлар
«Энг муҳими — аҳолини уй-жой билан кафолатли таъминлашдир», — деди Шерзод Ҳидоятов.
