Ўзбекистон президенти 2025 йил 15 октябрдаги қарори билан хомашёни чуқур қайта ишлашни рағбатлантириш ва электротехника тармоғида экспортни ривожлантириш чораларини тасдиқлади.
Ҳужжатда соҳани ривожлантиришнинг асосий мақсадлари белгиланди: 2026 йилгача — экспорт географиясини 80 та давлатга кенгайтириш ва унинг ҳажмини 3 миллиард долларга етказиш, 2030 йилгача эса биржада мис хомашёси сотуви ҳажмини 225 минг тоннагача ошириш.
2026 йил 1 январдан 2030 йил 31 декабрга қадар Олмалиқ кон-металлургия комбинати (ОКМК) томонидан ишлаб чиқарилган катод мисини товар-хом ашё биржаси (ЎзРТСБ) савдоларига қўйишда унинг бошланғич нархи (ҚҚСсиз) Лондон металлар биржаси (LME) нархларидан 4% чегирма билан белгиланади. Бундай чегирма аввал ҳам амал қилган ва яна 3 йилга узайтирилди.
Бунда биржа орқали мис хомашёсини сотиб олишда тўловларни бўлиб бериш тартиби бекор қилинади. Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси ОКМК томонидан мис етказиб бериш муддатларига риоя этилишини чораклик назорат қилиб боради.
Шунингдек, «Тадбиркорликни ривожлантириш компанияси» томонидан под હоялар ва кафолатлар назарда тутилган:
- Хомашё сотиб олиш учун кредитлар фоиз ставкасининг бир қисмини қоплаб бериш;
- Кредитнинг 50% гачасига, лекин 10 млрд сўмдан ошмаган миқдорда кафолат.
Бундан ташқари, 2026 йилдан бошлаб давлат инвестиция лойиҳалари ва ижтимоий соҳа объектлари қурилишида маҳаллий маҳсулотларнинг минимал улушлари белгиланди, яъни маҳаллий товар ва хомашёдан мажбурий фойдаланилади:
- электротехника товарлари — камида 30%,
- кабель-ўтказгич маҳсулотлари ва трансформаторлар — камида 70%,
- насослар ва электродвигателлар — камида 50%.
Бунга қадар бундай талаб фақат кабель маҳсулотлари учун 70% эди.
2025 йил 1 ноябрдан бошлаб тармоқ корхоналари «Савдони қўллаб-қувватлаш жамғармаси» ҳисобидан факторинг харажатларининг 50% гачасини, лекин йилига 4% дан ошмаган миқдорда компенсация олиши мумкин бўлади.
Бундан ташқари, Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси тармоқ корхоналарини молиялаштириш учун 2030 йилгача йилига 3% лик имтиёзли ставка билан «Савдо ривожлантириш компанияси»га 100 миллион доллар ажратади. Банклар 5 йилгача муддатга, шу жумладан 3 йиллик имтиёзли давр билан йилига 6% лик ставкада кредитлар бериши мумкин.
2026 йилдан бошлаб бюджет ташкилотлари томонидан электротехника маҳсулотлари хариди учун электрон аукционлар жорий этилади. Локализация даражаси 30% дан юқори бўлган маҳаллий ишлаб чиқарувчилар оладиган миллий компонентлар улушига мутаносиб равишда аванс тўловлари олишлари мумкин бўлади. Шунингдек, ҳар йили бюджетдан Фан ва инновацияларни қўллаб-қувватлаш жамғармасига электротехника соҳасидаги ишланмалар ва патентларни ҳамкорликда молиялаштириш учун 10 млрд сўм йўналтирилади.
Трансформаторлар (ҳозирда ставка 5%), яримўтказгичли қурилмалар (0%), кабеллар ва симлар (10%) экспорти ва импортини таҳлил қилиш учун ЯИҚ билан ишлаш бўйича идоралараро комиссия тузилади ва зарурат бўлганда божхона божларини вақтинчалик мувофиқлаштиришни таклиф қилади.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистон президенти 2025 йил 8 октябрь куни бўлиб ўтган йиғилишда электротехника саноатини ривожлантириш ва тармоқнинг экспорт салоҳиятини ошириш масалаларини муҳокама қилган эди. «Ўзэлтехсаноат» бошқаруви раиси Мирзиёд Юнусов давлат раҳбари йирик лойиҳаларда маҳаллий мазмун улушини оширишни топширганини маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, «кабель маҳсулотларининг камида 70% ни маҳаллий ишлаб чиқарувчилардан харид қилиш бўйича илгари ўрнатилган талаб ўз самарасини кўрсатди, энди бу тажрибани трансформаторлар, щитлар ва бошқа маҳсулотларга ҳам татбиқ этиш бўйича топшириқ берилди».
