2026 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон резидентлари учун АҚШда рўйхатдан ўтган компанияларга инвестиция киритишда ҳукумат розилигини олиш талаби бекор қилинади. Марказий банк 2025 йил 16 декабрь куни капитал ҳаракати билан боғлиқ айрим валюта операцияларини амалга ошириш тартибига ўзгартиришлар киритди.
Тузатишлар киритиш президентнинг 2025 йил 11 ноябрдаги «Америка-Ўзбекистон ишбилармонлик ва инвестиция кенгашини ташкил этиш тўғрисида»ги фармони билан топширилган эди.
2026 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон фуқаролари ва компаниялари, агар маблағлар уларнинг Ўзбекистон банкларидаги ҳисобварақларида бўлса, ҳукумат рухсатини олмасдан ва сумма миқдорига чекловсиз АҚШ компанияларига эркин инвестиция киритишлари мумкин бўлади.
Ўзбекистон резидентлари қуйидагиларни амалга оширишлари мумкин:
- АҚШда компания ташкил этиш (устав капитали), Америка компаниясидан улуш ёки акциялар сотиб олиш учун пул ўтказиш;
- АҚШдаги ўз филиалларининг айланма маблағларини тўлдириш учун маблағ йўналтириш;
- буни ҳисобварақлардаги ўз маблағлари доирасида исталган миқдорда амалга ошириш.
Шундай қилиб, АҚШдаги инвестиция фаолияти энди ҳукуматнинг алоҳида рухсатини талаб қилмайди. Бунгача 10 минг доллардан юқори бўлган битимлар учун рухсатнома талаб этилар эди.
Шу билан бирга, бошқа мамлакатлардаги инвестициялар ва капитал ҳаракати билан боғлиқ операциялар учун амалдаги чекловлар сақланиб қолади. Енгилликлар фақатгина АҚШга тааллуқлидир. «Валютани тартибга солиш тўғрисида»ги қонунга ҳозирча ўзгартиришлар киритилмаган.
Экспертлар фикри
Молиячи Отабек Бакировнинг ҳисоблашича, янги қоида молиявий оқимларнинг қайта тақсимланишига олиб келиши мумкин:
«АҚШда рўйхатдан ўтган, лекин амалда Ўзбекистонда фаолият юритаётган ва юритишни режалаштираётган компаниялар — биринчи навбатда давлат буюртмалари ва бюджет маблағларини олувчилар, шунингдек, турли ўзаро аффилланган саноат-молия гуруҳлари ўртасида пул оқимларининг қайта тақсимланиши ва расмийлаштирилишини кутиш мумкин».
У чекловларнинг олиб ташланишини олқишлади ва молиявий каналлар АҚШда маъмурият алмашган тақдирда ҳам барқарор ишлашда давом этиши учун ушбу ўзгаришларни қонун даражасида мустаҳкамлаб қўйишни таклиф қилди.
Иқтисодчи, Нью-Йорк университетининг Абу-Дабидаги (БАА) профессори Беҳзод Ҳошимов чекловларнинг камайишини умуман ижобий баҳолайди:
«Менимча, чекловлар қанча кам бўлса, шунча яхши. Кимдир бундан инсофсиз мақсадларда фойдаланиши мумкиндир, лекин бу энди ҳуқуқий тартибга солиш масаласи. Агар қонун бузилиши хавфи бўлса — унинг олди олиниши керак. Агар қоидабузарлик содир бўлса — жазоланиши лозим».
Унинг сўзларига кўра, узоқ муддатли истиқболда бундай ўзгаришлар Ўзбекистон уй хўжаликлари учун дунёдаги энг йирик молия бозорига йўл очиши мумкин:
«Ўзбекистондаги уй хўжаликлари Америка компанияларидан улушлар сотиб олиб, АҚШ молия бозоридан ҳам жамғарма, ҳам инвестиция сифатида фойда кўра олсалар, жуда яхши бўларди. Ўзбекистонликлар ўзлари ўрнатиб олган чекловлар туфайли энг йирик бозордан узилиб қолган эдилар. Агар бу чекловлар камайса — бу яхши».
Иқтисодчи, шунингдек, яхши иқтисодий сиёсат одамлар, товарлар, хизматлар ва капиталнинг эркин ҳаракатини назарда тутишини, бироқ Ўзбекистонда бу йўналишларнинг барчасида муаммолар сақланиб қолаётганини қайд этди. Унинг айтишича, фуқароларнинг чиқиш чекловлари олиб ташланган, аммо Ўзбекистонда хорижлик ходимни ишга ёллаш «жуда қийин, деярли имконсиз».
«Товар оқимларида — божхона тўловлари ва нотариф тўсиқлар мавжуд. Биз товарлар савдоси энг қийин бўлган давлатлар қаторидамиз. Ҳатто Ўзбекистонга битта телефон олиб кириш шунчалик мушкул. Технологиялар ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Хизматлар оқими бир оз соддалашди (масалан, IT-парк имтиёзлари ҳисобига), лекин барибир ягона, универсал ўйин қоидалари керак», — деб ҳисоблайди.
Иқтисодчи Ўзбекистонда молиявий оқимлар «узоқ вақт давомида ҳаддан ташқари чеклаб келинганини» таъкидлади.
«Турли баҳоналар билан, „пул четга чиқиб кетади“ деган важлар билан, ҳатто конвертациянинг ёпилиши ҳам молиявий оқимлар масаласи эди. Биз дунё молия харитасига интеграциялашишимиз керак. Бунинг учун биринчи қадамлардан бири — пул ҳаракатини, яъни капитал оқимларини либераллаштириш», — деди Ҳошимов.
