Ўзбекистон Американинг кичик модулли реакторлари (КМР/SMR) технологияларига қизиқиш билдирмоқда. Бу ҳақда Атом энергияси агентлиги директори Азим Аҳмедхўжаев маълум қилди.
Унинг сўзларига кўра, 2025 йил 26 сентябрь куни Нью-Йоркда Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлиги ва АҚШ Давлат департаменти ўртасида атом энергиясидан тинч мақсадларда фойдаланиш соҳасида Ўзаро англашув меморандуми имзоланган. Ҳужжат тажриба алмашиш ва саноат соҳасида ҳамкорлик учун имкониятлар очди.
«Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2025 йил 4–6 ноябрь кунлари АҚШга ташрифи чоғида бу келишувлар янада ривожлантирилди. Биз Американинг кичик модулли реакторлари технологияларини, хусусан, Holtec, GE Hitachi ва NuScale каби компанияларнинг сертификатланган лойиҳаларини ўрганишга қизиқиш билдиришимизни тасдиқладик. Бу ишланмалар бугунги кунда жаҳон ядро энергетикасининг энг илғор йўналишларидан биридир», – дея қайд этди Аҳмедхўжаев.
Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистон атом энергетикасида ҳамкорлик ва технологияларни диверсификация қилиш йўналишига содиқ қолмоқда.
«Шундай қилиб, Ўзбекистон кўп векторли сиёсатни давом эттирмоқда. Биз Россия билан РИТМ-200Н [реакторлари] асосида кичик қувватли АЭС қурмоқдамиз, йирик ВВЭР-1000 реакторларини кўриб чиқмоқдамиз, Хитой билан КМР ва уранни қайта ишлаш бўйича ҳамкорлик қилмоқдамиз. Америка технологияларини ўрганиш – мамлакатнинг ўсиб бораётган иқтисодиёти учун энг ишончли ва фойдали ечимларни танлаш мақсадида диверсификация доирасидаги табиий қадамдир», – дея таъкидлади «Ўзатом» раҳбари.
АҚШ билан келишувлар доирасида таълим соҳасидаги ташаббусларни, жумладан, мутахассислар тайёрлаш ва қўшма семинарлар ўтказиш режалаштирилган. Бу қадамлар Ўзбекистонга истиқболли технологияларни олдиндан баҳолаш имконини беради.
«Бу қадам тайёргарлик босқичи бўлади. Америка КМРларининг референт намуналари пайдо бўлиши билан, «Ўзатом» мутахассислари уларни батафсил таҳлил қиладилар ва Ўзбекистонда қўллаш имкониятини баҳолайдилар. Бу 2050 йилгача электр энергияси истеъмолининг прогноз қилинаётган ўсиши шароитида барқарор энергия таъминотини таъминлашга ёрдам беради», – дея қўшимча қилди Азим Аҳмедхўжаев.
У Ўзбекистон илғор ечимларни таклиф қилаётган турли мамлакатлар ва компаниялар билан ҳамкорликка очиқлигини таъкидлади.
«Бундай қадамлар Ўзбекистоннинг энергетика мустақиллигини мустаҳкамлайди ва тоза энергия бўйича глобал мақсадларга хизмат қилади», – дея хулоса қилди.
АҚШ Давлат департаменти 2025 йил 7 ноябрь куни Ўзбекистон ва АҚШ президентлари Шавкат Мирзиёев ва Дональд Трамп ўртасида Вашингтонда бўлиб ўтган музокаралар якунлари бўйича эришилган қатор келишувлар тафсилотларини эълон қилган эди. Улар орасида Ўзбекистоннинг Америка энергетика компанияларидан кичик ядро модулли реакторларни сотиб олиш мажбурияти кўрсатилган эди. «Ўзатом» матбуот хизмати Ўзбекистонда бундай мажбурият йўқлигини маълум қилган.
Азим Аҳмедхўжаев аввалроқ кўплаб жаҳон компаниялари кичик модулли реакторлари технологияларини фаол равишда ишлаб чиқиш билан шуғулланаётганини хабар қилган эди. У мисол тариқасида 100 МВт қувватга эга кичик модулли реактор қурилишини якунлаётган Хитойнинг CNNC компаниясини кўрсатди.
2025 йил сентябрь охирида Ўзбекистон ва Россия Жиззах вилоятидаги бўлажак атом электр станциясининг конфигурациясини белгиловчи ҳужжатларни имзолаган эди. Томонлар реакторлар учун ядро ёқилғисини етказиб бериш бўйича ҳам келишиб олдилар.
2025 йил октябрь ойида кичик атом станциясининг биринчи реактори учун котлован қазиш бошланди – лойиҳа қурилиш босқичига ўтмоқда. Энергетика блокларини ишга тушириш 2029–2035 йилларга мўлжалланган. Кичик ва йирик АЭСни бир вақтда жойлаштириш ҳисобига «МВт·соат нуқтаи назаридан максимал даражада иқтисодий вариант» кутилмоқда.
Эслатиб ўтамиз, кичик АЭС асосида атом муз ёрар кемаларида ишлатилган Россиянинг РИТМ-200Н сув-сув ядро реактори ётади, аммо бу реакторлар билан қуруқликдаги АЭС ҳали қурилмаган ва референт (синовдан ўтган) эмас. Бундан ташқари, Ўзбекистон дунёда бир майдонда кичик ва йирик АЭС бир вақтда жойлаштириладиган биринчи мамлакат бўлади.
